Sözcükler Arası Anlam İlişkileri - 1

Normalde somut olan bir sözcüğün, soyut anlamlı bir kavram ya da durumu ifade etmek için kullanılmasına soyutlama denir. Mesela “keskin” sözcüğü normalde somut anlamken “Böyle keskin fikirli biri olduğunu bilmezdim. ” diye ifade edildiğinde "keskin” sözcüğü soyut anlam özelliği kazanır.

(I) Bir ürperti, köklerimden başlayarak önce gövdeme, sonra dallarımın en körpe uçlarına kadar yayılıverdi.(ll) istemeyerek titredi, bütün bedenim. (III) Çatlamış birkaç meyvem kopup yere düştü. (IV) Karınlarını doyurmakla uğraşan kuşlar, kanatlanıp dere kenarındaki karaağacı sarmalayan asmaya kadar ötüşerek gitti.

A: Bitki
B: Canlı
C: Papatya
D: Çiçek

Nicel anlam: Sayılabilen, ölçülebilen, tartılabilen varlıklara nicel anlam denir.
Nitel anlam: Ölçülemeyen, tartılamayan, sayılamayan sözcüklere nitel anlam denir.

Tek sözcükle anlatılabilecek bir kavramı birden fazla sözcükle anlatmaya dolaylama denir. Örneğin: “turizm yerine bacasız sanayi, pamuk yerine beyaz altın” sözcükleri kullanılarak dolaylama yapılır.

Anlam olarak birbirinin karşıtı olan sözcüklere zıt anlamlı sözcükler denir.

Eş anlamlı sözcükler, yazılışları ve okunuşları farklı olmasına rağmen aynı anlamı taşıyan sözcüklerdir.

Mecaz anlam: Bir sözcüğün temel anlam dışında kazanmış olduğu yeni anlamdır.
Nicel anlam: Sayılabilen, ölçülebilen, tartılabilen varlıklara nicel anlam denir.
Nitel anlam: Ölçülemeyen, tartılamayan, sayılamayan sözcükler için kullanılır.
Çok anlamlılık: Bir sözcüğün belli bir zamandan sonra farklı cümlelerde farklı anlamlara gelecek şekilde kullanılmasıdır.

Genç adam paraya sıkışmıştı ama hiçbir arkadaşı ona borç vermek istemiyordu.

Olumsuz olarak algılanan çeşitli kavramları ya da durumları hoşa gidecek bir sözle anlatmaya güzel adlandırma denir.

Yazılışları aynı fakat anlamları farklı olan sözcüklere sesteş sözcük denir. “Çay” sözcüğünün anlamlarından biri çeşitli bitkilerin demlenmesinden sonra ortaya çıkan sıvı iken diğeri ise akan sudur.

Yazılışları farklı anlamları aynı olan sözcüklere eş anlamlı sözcük denir. Örneğin, “ beyaz” sözcüğünün eş anlamlısı “ak” tır.

• Köyün çoğu fakir ve kıt kanaat geçinen insanlardı.
• Babasının verdiği bu görevi çok sevmişti.
• Muhtaç olduğun kudret damarlarındaki asil kanda mevcuttur.

Aşağıdaki kelimelerin zıt anlamları ve görselleri verilmiştir.

Otuz yıl önceydi. Toprak ana, beni şefkatli kollarına aldığında yani henüz hiçbir şeyden haberi olmayan toy bir fidanken hayaller kurardım. Kocaman boyum ve dallarıma, çevremdekilerin hayran bakışlarını görür, içimden geçen ince bir gurur duyardım. Bunların hiçbiri olmadı tabii. Ne hayalini kurduğum uzun bir boyum ne de kocaman dallarım oldu. Mutluydum ama...

Kendine özgü bakışı, duruşu vardı Haşan dayımın. Mimikleriyle, bakışlarıyla konuşan, suskun bir kişiydi. Bilge mi desem yoksa mecnun mu bilemedim. İlginç fiziksel görünüşü, eğik yürüyüşü ve sürekli yalnız geçen yaşamı dikkatimi çekerdi.