Sözcükte Anlam Özellikleri - 1

Hakan, sınavlardan düşük not alınca derslerden çok soğumuştu.” cümlesindeki "soğumak” sözcüğü gerçek anlamından tamamen uzaklaşarak “birine karşı eski isteği, ilgisi, sevgisi kalmamak” anlamında kullanılmıştır.

• Adam köklerini araştırmak için köye gelmiş.
• Ağacın kökü çürümeye başlamış.
• Sözcüğün kökü bulunurken sondan başa doğru ekler çıkarılır.
• Fırtına o kadar şiddetliydi ki ağaçları kökünden söktü.

“O şarkıyı radyodan dinlemiştim.” cümlesindeki “dinlemek” sözcüğü akla gelen ilk anlamı olan “işitmek, kulak vermek” anlamıyla kullanılmıştır.

Gerçek anlam, bir sözcüğün akla gelen ilk anlamıdır. Yani sözlük anlamıdır. Örneğin “tatlı" sözcüğü Türkçede “şekerli” anlamına gelen bir sıfattır ve bu anlam sözcüğün temel, yani birinci anlamıdır. Fakat “sevimli” anlamına gelirse sözcük gerçek anlamdan çıkar ve mecaz anlamda kullanılmış olur.

Sözcüğün gerçek anlamından tamamen sıyrılarak yeni bir anlam kazanmasına mecaz anlam denir.

Bir sözcüğün birden fazla anlama gelecek şekilde kullanılmasına çok anlamlılık denir.

I. Hava kararmaya başlarken okuldan çıktık.
II. Bu kadar az kumaştan bu pantolon çıkmaz.
III. Durup dururken arkadaşıma borçlu çıktım.
IV. Alışveriş merkezi çok kalabalıktı hemen oradan çıktık.

Bir sözcüğün akla gelen ilk anlamına “gerçek anlam”, gerçek anlamından tamamen uzaklaşarak kazandığı yeni anlama “mecaz anlam” denir.

Bu bilgileri göre,

Bir sözcüğün akla gelen ilk anlamına “gerçek anlam”, gerçek anlamından tamamen uzaklaşarak kazandığı yeni anlama “mecaz anlam” denir.

Bu bilgileri göre,

Sözcüğün gerçek anlamından tamamen uzaklaşarak kazandığı yeni anlamlara mecaz anlam denir.

“Bu dertten kurtulmanın bir yolunu bulamadı.” cümlesinde “yol” kelimesi gerçek anlamından uzaklaşarak mecaz anlam kazanmıştır.

Danimarka’da çalışma yürüten bilim insanları, 5700 yıl önce yaşadığı düşünülen bir insanın çiğnediği sakız örneğinden elde ettikleri DNA ile bu insanın genom yapısını analiz etti. Tüm genomu dizilenen bu insanın çiğnediği sakız üzerinde kalan besin maddelerinden beslenme şekli hakkında bilgi edinilebildi. Bu insana “Lola” adı verildi. Bilim insanları “Lola”nın görünüşüne ilişkin bir çalışma da yaparak bu canlının bir portresini çıkarttı. Canlının genomu üzerinde yapılan çalışmalar, bu insanın muhtemelen siyah saçlı, koyu tenli ve mavi gözlü olduğunu ortaya koydu.

Bilim, sanat, spor ya da bir meslek dalıyla ilgili özel veya belirli bir kavramı olan sözcüklere terim anlamlı sözcükler denir.

Farenin labirentten kurtulabilmesi için sesteş sözcüklerin bulunduğu yolu takip ederek doğru kapıyı bulması gereklidir.

Bir sözcüğün cümle içerisinde birden fazla anlama gelecek şekilde kullanılmasına çok anlamlılık denir.

Buna göre “oynamak” sözcüğü aşağıdaki cümlelerin hangisinde;

• Vakit geçirmek, eğlenmek
• Bir temsilde rol almak
• Sarsılmak, yerinden oynamak