Ünite Tekrar Testleri - 1

Yüklemi çekimli bir fiilden oluşan cümlelere fiil cümlesi denir. Yüklemi isim ya da isim soylu sözcüklerden oluşan cümlelere isim cümlesi denir. "Dede ile torunu konuştu.” cümlesinin yüklemi "konuştu” fiili olduğu için bu cümle fiil cümlesi; “Konya soğuktu.” cümlesinin yüklemi "soğuktu” ismi olduğu için bu cümle bir isim cümlesidir.

Buna göre,

I. Şiire getirdiği yenilikler sanat çevresi tarafından beğenilmedi.
II. Yazarlar, mevsimlerin kendine has güzelliklerinden yararlanır.
III. Eleştiride nesnel davranmamak sanatsal gerçekliğe terstir.
IV. Genel kanıya aykırı düşünceler taşıyan yazarlar eleştirilir.

(I) Ben çocukken kitap okumazdım. (II) Denize girmek, bahçede oyun oynamak, bisikletle kaybolmak, uyumak ya da yığınla harika başka şey yapmak dururken kitap okumaktan çok sıkılırdım. (III) Oysa iki ablam da sürekli kitap okur ve bundan mutluluk duyarlardı. (IV) Nasıl böyle olabildiklerini hiç anlamadığım gibi alttan alta imrenirdim onlara.

Birden fazla cümlenin birbirine virgül ya da noktalı virgülle bağlanması sonucu oluşturulan cümlelere birden çok yüklemli cümle denir. Örneğin, “Çok çalıştı, sınavı kazandı." cümlesinde “çalıştı” ve “kazandı” yüklemleri virgül ile birbirine bağlandığı için bu cümleye, birden çok yüklemli cümle diyebiliriz.

Tek yüklemli cümleler tek yargı (yüklem) bildirir. Bu yargı, çekimli bir fiil ya da ek fiil almış isim soylu bir sözcük veya söz grubu olabilir. Tek yüklemli cümlelerde, cümlede yüklemin dışında fiilimsi bulunmaz.

Yüklemi cümlenin sonunda bulunan cümlelere kurallı, yüklemi cümlenin sonunda olmayan cümlelere devrik cümle denir. Örneğin “Her akşam buraya gelirim.” cümlesinde “gelirim” yüklemi cümlenin sonunda olduğu için cümle, kurallıdır. “Buraya gelirim her akşam.” cümlesinde ise yüklem cümlenin sonunda olmadığı için cümle, devriktir.

Bu açıklamaya göre, 

I. O, bilim ve teknoloji alanında günümüzün en başarılı bilim insanı.
II. Bütün olan bitenlere yeni hayatlarının neden olduğunun farkında.
III. Anadolu’nun çeşitli yerlerine seyahat ettiler fırsat buldukça.
IV. Öğrencilerin birçoğu nasıl çalışmaları gerektiğini bilmiyor.

I. Kuduz bir köpek tarafından ısırılmış dokuz yaşında bir çocuk kendisine getirildiğinde, Pasteur yıllardır bu hastalığın aşısı üzerinde çalışıyordu.
II. Fakat iki yüzyıl kadar önce hastalıkları veya yiyeceklerin çürümesini açıklamanın daha iyi bir yolu yoktu.
III. Pek çok kişi, kötü kokuların bizi hasta ettiğini, çürümenin yoktan var olduğunu ve kurtçukların kendi kendilerine ortaya çıktığını düşünüyordu.
IV. Pasteur hastalığa, havada var olan bir şeyin yol açtığını anlamış ve bu “bir şey” in, mikrop (minicik hayvan ve bitkiler) olduğuna kanaat getirmişti.

(I) Toplumsal değerler bir kültürden diğerine değişmektedir. (II) Bazıları yaratıcılığı desteklediği gibi bazıları da engellemektedir. (III) Hayal etmenin boşa harcanan zaman olarak kabul edilmesi, çok oyunun sadece çocuklar için olduğunun düşünülmesi... (IV) Bunlar kültürel engellere örnek olabilir.

• Yapısına göre birden çok yüklemli cümle yoktur.
• Yapısına göre bağlaçlı cümleler vardır.
• Yüklemin türüne göre isim cümleleri vardır.
• Anlamına göre olumsuz cümle yoktur.