Ünite Tekrar Testleri - 8

Aşk, ayrılık ve tabiat güzellikleri konularında söylenen şiirlere İslam öncesi dönemde --- adı verilirdi. Bu tür şiirlere İslam sonrasında halk edebiyatında --- denmiştir.

Şeb-i hicran yanar cânım töker kan çeşm-i giryânım.
Uyarır halkı efganım kara bahtım uyanmaz mı?

dizelerinde olduğu gibi ortadan bölünebilen, iç uyaklı gazellere --- gazel denir. Bu türün en güzel örneğini Fuzuli vermiştir.

Aldı İzani:

Al Osman eline salmışam seda
Ardahan şehrini yakacam od'a
Bir inci düşürdüm derya ummanda
Ara ki bulasın biçare Şenlik

Aldı Şenlik:

Eğer yaradanım bir fırsat verse
Nurani pirlerim imdada gelse
Yedi kat yer altta bir nokta olsa
Arayıp bulacam Âşık izani

Bu dörtlüklerden hareketle her iki şiir için,

I. Anonim halk şiiri nazım biçimidir.
II. Ölçü ve kafiyeden yararlanılmıştır.
III. Bir şiirin son dörtlüğünden alınmıştır.
IV. Karşılıklı atışmayla muamma çözme örneklenmiştir.

I. Bu edebiyatta asıl olan sanat yapmak değil, dinî-tasavvufi düşünceyi yaymaktır.
II. İslâmiyet’in kökleşip yayılmasında büyük etkisi olan tasavvuf, zamanla edebî eserlerde de işlenmiş, din ve tasavvuf, edebiyat aracılığıyla yayılmaya çalışılmıştır.
III. Bu dönem şairlerinin çoğu tarikatlarda yetişmiş şeyh ve dervişlerdir.

I. Şiirler kopuz eşliğinde söylenir.
II. Şiirler cönk adı verilen defterlerde toplanmıştır.
III, Mesnevi, gazel, rubai gibi nazım şekilleri kullanılır.

Halk şairleri toplumsal olaylara duyarlı kişilerdir. Toplumdaki aksaklıklar da şiire konu olmuştur. Kişilerin ve toplumun kötü yanlarını yeren eleştiren şiirlere Batı edebiyatında satır denir. Bu türe divan edebiyatında --- , halk edebiyatında --- , günümüz edebiyatında ise --- adı verilir.

(I) Halk edebiyatı; anonim edebiyat, âşık ve tekke edebiyatı adıyla üç koldan devam eden bir edebiyattır, (II) Âşık edebiyatı şairleri, genelde din dışı konuları işlemişlerdir. (III) Halkın içinde, halk için varlığını sürdüren halk edebiyatının dili oldukça yalındır. (IV) Halk edebiyatı millî bir edebiyat olduğu için millî nazım şekilleri ve hece ölçüsü dışına hiç çıkılmamıştır. (V) Halk şiiri, tarih boyunca “kopuz”, “dutar” , “saz” gibi bazı telli ve yaylı müzik aletleriyle geleneğin belirlediği ezgiler eşliğinde icra edilmiştir.

Halk edebiyatından şairlerin şiirlerinin toplandığı defterlere --- . âşıkların şiirlerini söylerken çaldığı saza da --- adı verilir.