Ünite Tekrar Testleri - 3

Demokritos’a göre evren mekanik bir düzenin yasalarıyla işler.
Çünkü mekanik yasalar birbiriyle bağlantılı olan olaylar
zincirini kendiliğinden ortaya çıkarır. Böylece evrene “zorunluluk”
egemen olur. Bu zorunluluk durumunda da var olan
bir şeyin nedenini ve ilkesini aramak da gereksizdir.

Görünüşler evrenindeki varlıklar ancak idealardan aldıkları
pay oranında vardırlar, idealar asıl varlıklardır; nesneler onların
hayali taklidi, eksik kalan kopyalarıdır. Görünüşler evreni
baştan aşağı bir sembol, bir şekilden başka bir şey değildir.
Filozof için önemli olan, duyular evrenindeki eşyanın ifade
ettiği ideadır. Eğer o görünüşler evreniyle ilgileniyorsa, bu,
dostun varlığından yoksun olduğu sürece dostunun portresiyle
ilgilenmesi gibidir.

Varlık, hem bilimin hem de felsefenin konusunu oluşturur. Ancak
bilim ile felsefenin varlık konusuna yaklaşımları farklıdır.
Bilim varlığı gerçek olarak kabul eder ve incelerken birtakım
ilkelere dayanır. Felsefe ise varlığın var olup olmadığını sorgulayarak
onların ilk nedenlerini ve amaçlarını anlamaya çalışır.

Epikuros’a göre atomların hareketleri incelenerek geleceğe
dair kesin yorumlar yapılamaz. Çünkü hangi atomun ne zaman,
ne yöne ve niye yolunu değiştireceğini asla bilemeyiz.
Ayrıca bir atomun rotasında en küçük bir sapma göstermesi
diğer atomların hareketlerini de etkiler.

İdealizm düşünceden bağımsız varlığı kabul etmeyen, nesnel
gerçekliği düşünceye bağlayan felsefi öğretidir. “Ne
yediğim yemek ne de onun tadı ve kokusu gerçek değildir.
Yemeğin kendisi de onun tadı ve kokusu da sadece düşüncemizdedir.”
demek, idealist olmaktır.

Yunus Emre “Mal da yalan mülk de yalan var biraz da sen
oyalan.” dizesi ile maddi dünyanın geçiciliğini Tanrı’ya ulaşmak
için maddeden uzak kalma arzusunu, Plotinos ise; “ Bir
beden içinde oturduğum için utanıyorum.” diye ifade etmiştir.

Koyunun yünü ipe, ip de yün kazağa dönüştürülebilir. Fakat
bu değişim doğal değildir. Varlıklardaki doğal değişimi doğal
hallerinden kendilerinde potansiyel olarak zaten var olan
özelliklere uygun olarak gerçekleşen değişimlerdir. Örneğin
kuş yumurtasından kertenkele yavrusu çıkmaz. Varlığa dışarıdan
müdahale edilmedikçe, doğal gelişme eğilimiyle ideal
formuna ulaşacaktır.

“Evrende özü varlığından sonra olan tek varlık insandır. Onun dışındaki her şeyin özü varlığından önce gelir.”

Demokritos, günümüzde yaşamış olsaydı felsefesini kurduğu
varlığın özünü, varoluşunu açıkladığı, Yunanca’da “bölünemez”
anlamına gelen atomun parçalandığını görmek onu
üzer miydi? Yoksa fizik bilimi ile yakından ilgilenir, felsefesini
dayandırdığı temelin yok olduğunu değil, aksine felsefesine
yeni temeller bulmasının sevincini mi yaşardı?

Senden ayrılmış değilim
Seninleyim hep sendeyim
Başka sözü nasıl diyeyim
Sen bendesin ben sendeyim