Ünite Tekrar Testleri - 5

“ insan kesin şeylerle işe başlarsa varacağı yer kuşku olacaktır.
Ama kuşku ile işe başlamakla yetinirse, o zaman kesin
bilgiye ulaşacaktır.”

Bir düşünceyi ispatlamak demek düşüncenin doğruluğunu
göstermek, bu doğruluğun dayanaklarını, gerekçelerini ortaya
koymak demektir. Bu yapılırken bilerek ya da bilmeyerek
zıt ifadeler, önermeler kullanılıyorsa yapılan ispatın ve bilgilerin
üzerinde durmaya değmez.

Kritisizm’e göre, insan zihni nesne ve olayları gerçekte oldukları
şekliyle bilemez. Nesneler insan tarafından yalnızca
zihin yapısı ve algılama imkânlarına göre bilinebilir, insanlar
varlıkları oldukları gibi değil, görmek istedikleri gibi görürler.

Sophia, yapay zeka ile donatılmış ilk insansı robottur. Genç
bir kadın olarak tasarlanan bir isme, bir kimliğe ve bir ülkenin
vatandaşlığına sahip olan Sophia görünüşü, hareketleri
ve tepkileri ile bir insanı andırmaktadır. Televizyonda yayınlanan
bir röportajında evlenmek ve bir çocuk sahibi olmak
istediğini söylemiştir. Sophia bu haliyle sadece bilim insanlarını
değil felsefecilerin de ilgisini çekmektedir.

Bilgisayar oyunlarını çok seven bir grup gence, en çok hangi
oyunu sevdikleri sorulduğunda pek çok farklı cevap verebilirler.
Ancak 5 kere 5’in kaç olduğu sorulursa gençler aynı
cevabı vermek zorundadırlar. Çünkü cevabı veren aklın kendisidir.
Akıl görünenin ve duyulanın tam tersidir.

“Güneş var mıdır?” sorusu cevaplanabilir bir soru iken, “Güneş
doğru mudur?” sorusu anlamsızdır. Ben bilsem de bilmesem
de Güneş'in var olması ona “gerçeklik” kazandırır,
“Güneş dünyadan büyüktür” yargısı ise benim zihnimin ürünüdür,
doğru da olabilir yanlış da. Gerçeğe uygunsa doğru
olduğu sonucuna varabilirim.

Her faydalı olan şey her zaman doğru olmayabilir. Örneğin
greyfurt meyvesi C vitamini açısından oldukça zengin, sağlığa
faydalı bir meyvedir. Fakat greyfurtun kolestrol ilaçları
ile birlikte kullanıldığında farklı etkileşime girerek bu ilaçların
etkilerini değiştirdiği saptanmıştır. Kolestrol hastası olan biri
için greyfurt kullanımı doğru değildir.

Gazali her zaman kesin ve doğru bilgiyi, şüphelenilmeyen
bilgiyi aramış, ararken de kendi şüphelerinden çok rahatsız
olmuştur. Ama şüphelerinden aklını kullanarak kurtulamamıştır.
Kurtulmanın yolunu, Tanrı’nın insanın gönlüne bağışladığı
nurda bulmuştur. Ona göre, insan ancak bu nurla
hakikatin bilgisine ulaşabilir. Hakikatin bilgisi kesin ve güvenilirdir.
Gönül gözüyle görebilen insan, bu ilahi nurla aydınlanır, doğruya ulaşır.

j . Locke’a göre zihin boş bir levha gibidir ve bu levha zamanla
deneyimlerimizle dolar. I. Kant’a göre ise; insan bilinci
edilgen bir biçimde dışarıdan izlenimler almakta yetinen bir
levha değildir, aldıklarını yorumlama gücüne sahiptir.