Destan - Efsane Çeşitleri ve Özellikleri - 8

Türk destanları ait oldukları Türk boylarına göre sınıflandırılır.

I. Bu safhada milletin hayatında iz bırakan önemli tarihî ve sosyal olaylar, bu olaylar içinde yüceltilmiş efsanevî kahramanlar görülür.
II. Bu safhada, söz konusu olay ve kahramanlıklar, sözlü gelenek yoluyla hacimce genişler. Böylece bölgeden bölgeye ve nesilden nesile geçer.
III. Bu safhada, sözlü gelenekte yaşayan destanı, güçlü bir şair, bir bütün hâlinde manzum olarak yazıya geçirir. Çoğu zaman bu destanların kim tarafından derlendiği ve yazıya geçirildiği belli değildir.

Günlerden bir gün, Ay Kağan’ın gözü parladı, doğum sancıları başladı ve bir erkek çocuk doğurdu. Bu çocuğun yüzü gök gibi parlaktı. Ağzı ateş kızılı, gözleri ela, saçları ve kaşları kara idi. Perilerden daha güzeldi. Bu çocuk anasının göğsünden bir defa süt içti, bir daha içmedi. Çiğ et, aş ve şarap istedi. Dile gelmeye başladı. Kırk gün sonra büyüdü, yürüdü, oynadı. Ayağı öküz ayağı gibi (kuvvetli), beli kurt beli gibi (ince), omuzları samur omuzu gibi, göğsü ayı vücudu gibi (kuvvetli) ve bütün vücudu tüylü idi. Yılkı güder, ata biner, av avlardı. Günlerden, gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu. Oğuz Kağan çok cesur yiğitti. Bu canavarı avlamak istedi ve günlerden bir gün ava çıktı. Kargı, yay, ok, kılıç, kalkanla atlandı.

Yalnız Türkler değil, hemen her ulus, yazının kullanılmadığı ya da çok az kullanıldığı dönemlerde birtakım destanlar yaratmıştır. Milletlerin kendi millî özelliklerini yansıttıkları destanlardan bazılarını milletlerine göre şöyle eşleştirebiliriz: