Ünite Tekrar Testleri - 2

5. sınıf öğrencisi Mehmet’in annesi mutfakta yemek yaparken turşu şişesinin kapağını açmakta zorlanır. Kapağı açmak için Mehmet’ten yardım ister. Mehmet fen bilimleri dersinde yapmış olduğu bir etkinlikten esinlenerek kavanoz şişesinin kapağını sıcak suya batırır. Bir süre sonra konserve şişesinin kapağını kolaylıkla açar.

Hatice kapağını açamadığı konserve şişesini açması için annesinden yardım istemiştir. Annesi de için uğraşmasına rağmen başarılı olamamıştır. Hatice’nin annesi kavanozu ters çevirip içinde su yarak ocakta ısıtmaya başlamıştır.

Bir süre sonra kavanozu tencerenin içinden alan Hatice, kavanozun kapağını kolaylıkla açabilmiştir. Bunun üzerine Hatice’nin aklına fen bilimleri dersinde öğrendiği “Isıtılan maddeler genleşir.” bilgisi gelmiştir. Ancak aklına şu soru takılmıştır: “Hem cam şişe hem de metal kapak ısıtılmasına karşın kapak nasıl olur da kolaylıkla açılmıştır?”

Duru Öğretmen; oyuncak balon, ip, şerit metre ve masa lambası kullanarak aşağıdaki deneyi yapıyor.

Deneyin Yapılışı:

Oyuncak balonu şişirip balonun ağzını iple bağlıyor. Balonun çevresini şerit metre ile ölçüp ölçtüğü değeri not alıyor. Balonu ışık veren lambanın altında 2 dakika bekletiyor. Balonun çevresini şerit metre ile tekrar ölçüp not alıyor.

Deneyin Sonucu:

Şerit metrede okunan değerin ilk duruma göre arttığı gözlemleniyor.

Yapılan bu deney ve elde edilen gözlem sonuçları birlikte değerlendirildiğinde;

I. Masa lambası balonun içindeki gazın sıcaklığının artmasına neden olmuştur.
II. Balonun ampul altında bekletilme süresi arttıkça hacmi azalır.
III. Sıcaklığın artması balonun içindeki gazın genleşmesine sebep olmuştur,

İlk sıcaklıkları verilen eşit kütleli K, L, M sıvıları özdeş ısıtıcılarla aynı anda ısıtılmaya başlanıyor. Isıtma işlemi sonunda aşağıda verilen sıcaklık- zaman grafiği elde ediliyor.

Bilgi: Isı alan maddelerde ısının etkisiyle değişimler gözlenir.

Aşağıdaki seçeneklerde bazı olayların görselleri ve açıklamaları verilmiştir.

Belli bir sıcaklığa sahip K, L ve M maddeleri birbirine ayrı ayrı dokundurularak aşağıdaki sonuçlara ulaşılmıştır.

• K ile L maddesi temas ettiğinde L maddesinin taneciklerinin hızı artar.
• L ile M maddesi temas ettiğinde M maddesinin taneciklerinin hızı azalır.
• K ile M maddesi temas ettiğinde K maddesinin taneciklerinin hızında herhangi bir değişiklik olmaz.

Bilge Öğretmen genleşme ile ilgili aşağıdaki deneyi yapıyor.

Deneyin Aşamaları:

• Balon şişirilip bant ile sabitlenir.
• Bakır çubuk, ucundaki toplu iğne balona yakın olacak şekilde tutunma çubuğuna tutturulur.
• Bakır çubuk ispirto ocağı ile ısıtılır.
• Kronometre ile balonun patlama süresi ölçülür.
• Bakır çubukla aynı uzunlukta olan alüminyum çubuk ile aynı işlemler tekrarlanır ve kronometre ile balonun patlama süresi ölçülür.

Deney Sonucu: 

Alüminyum çubuğun ucundaki iğnenin bakır çubuğun ucundaki iğneye göre daha kısa sürede balonu patlattığı gözleniyor.

Buna göre yapılan deney ve elde edilen gözlem sonuçları ile ilgili;

I. Isı alan metallerin boyunda uzama meydana gelir.
II. Balonların patlama sürelerinin eşit olması için alüminyum çubuğun uzunluğu bakır çubuktan daha fazla olmalıdır.
III. Metallerin hacimlerinin artması bir hâl değişim olayıdır,

Yukarıdaki görselde 40 °C sıcaklıktaki ev kaloriferi ile mavi kısmı 1400 °C, sarı kısmı 800 °C olan bir çakmak alevi verilmiştir.

Kalorifer sistemi çalıştığında bir odayı ısıtabilir. Ancak bir çakmak saatlerce yansa bile aynı odayı ısıtamaz.

Rıfat özdeş kaplarda bulunan ilk sıcaklıkları aynı sıvıları özdeş ısıtıcılarla ısıtıp elde ettiği verilerle aşağıdaki grafikleri çiziyor.

Gülşah Öğretmen COVID-19 (Yeni Koronavirüs Hastalığı) ile ilgili öğrencilerine sosyal mesafe ile ilgili bilgilendirme yapmak için bazı görseller hazırlıyor. Bu görsellerden iki tanesi aşağıdaki gibidir.

Gülşah Öğretmen öğrencilerinden verilen görselleri genleşme ve büzülme kavramları ile ilişkilendirmelerini istiyor.

Buna göre;

Hilal: Isıtılan ve soğutulan maddelerin sadece sıcaklıkları değişir.
Sercan: I. görsel maddenin ısı vererek hacminin azalmasını temsil edebilir.
Kıvanç: II. görsel genleşme kavramını temsil edebilir.