Ünite Tekrar Testleri - 4

Ay’ın Dünya’dan görünümü şekildeki gibi değişmektedir.

Dünya’dan bakıldığında Ay’ın farklı şekillerde görünmesinin nedenleri,

I. Ay’ın Dünya etrafında dolanması
II. Ay’ın Güneş’ten ışık alan yüzünün değişmesi
III. Ay’ın kendi etrafında dönmesi

Ay’ın, Güneş ve Dünya’ya göre gökyüzündeki konumu ve hareketleri aşağıda gösterilmiştir.

Ay’ın gökyüzünde yapığı 3 çeşit hareket vardır:

Çıplak gözle bakıldığında Ay’ın yüzeyindeki bazı bölgeler diğerlerine göre daha koyu renkte görünür. Ay’ın yüzeyindeki koyu renkte görünen bölgeler Latince “Maria” (deniz) olarak adlandırılıyor. Bu bölgeler, Ay yüzeyinin yaklaşık %17’sini kaplamasına rağmen büyük kısmı Ay’ın Dünya’dan görünen yüzünde bulunuyor. Aynı zamanda koyu renkte görünen bölgelerde, açık renkli bölgelere kıyasla çok daha az gök taşı krateri var. Bu nedenle manaların daha sonradan oluşan yapılar olduğu tahmin ediliyor. Çünkü erken dönemlerde Ay yüzeyine çarpan gök taşlarının sayısının fazla olduğu, ancak Güneş’in ve diğer gök cisimlerinin kütle çekim etkileri nedeniyle zamanla Ay’a çarpan gök taşlarının sayısının azaldığı düşünülüyor. Ay’ın yüzeyindeki koyu ve açık renkteki bölgelerin farklı renkte görünmelerinin nedeni ise bu bölgelerdeki kayaçları oluşturan minerallerin birbirinden farklı olmasıdır.

Kanlı Ay, Dünya’nın Güneş ile Ay arasına girerek Ay'ın tamamen Dünya'nın gölgesi altında kaldığı konumda gerçekleşir. Güneş ışınlarının Ay'a ulaşması engellendiğinden, Ay yalnızca Dünya'nın atmosferinden yansıyan ışıkla aydınlanır ve bu yüzden kızıl bir görünüme bürünür. Diğer yandan Ay'ın, Dünya’dan parlak bir küre gibi göründüğü yani Dünya’ya en yakın konumundaki görüntüsüne Süper Ay denir. Gök bilimciler, bu iki durumun aynı anda gerçekleşmesi sonucu ortaya çıkan duruma Süper Kanlı Ay diyorlar.

Ay, Dünya gibi kendi etrafında dönerken aynı zamanda Dünya ile birlikte Güneş’in etrafında da dolanmaktadır

Aşağıdaki görselde Güneş, Dünya ve Ay’ın büyüklükleri ve aralarındaki uzaklık ilişkisi gösterilmiştir.

Buna göre gök cisimlerinin hareketleri sırasında aralarındaki uzaklıklar ile ilgili,

I. Ay’ın Güneş’e olan uzaklığı, Ay’ın Dünya’ya olan uzaklığından daima fazladır.
II. Ay’ın Güneş’e olan uzaklığı, Dünya’nın Güneş’e olan uzaklığından daima fazladır.
III. Ay’ın, Dünya ve Güneş’e olan uzaklığı değişmez.

Dora gece gökyüzünde Ay’ı gözlemlerken fotoğrafını çekiyor. Fotoğrafını çektiği evrede Güneş, Dünya ve Ay’ın konumlarını defterine aşağıdaki gibi çiziyor.

Dora ertesi gün okula gittiğinde öğretmenine hem çektiği fotoğrafı hem de çizimini gösteriyor. Öğretmeni Dora’ya çiziminin, çektiği fotoğraftaki Ay evresinden bir hafta sonraki evre olduğunu söylüyor.

Duru, Ay’ın evreleri konusu için aşağıda görseli verilen proje ödevini tasarlıyor.

• İki plastik bardaktan birine keçeli kalem yardımıyla Ay’ın ana ve ara evrelerini aynı yatay hizada çiziyor.
• Siyah kâğıt üzerine sarı renkli kâğıttan bir daire keserek yapıştırıyor ve daha sonra çizim yaptığı plastik bardağın içine yerleştiriyor.

• Siyah karton yapıştırdığı bardağı, çizim yaptığı bardağın içine koyuyor ve dışarıda kalan bardağı saat yönünün tersine döndürüyor. Aşağıda görselleri verilen Ay’ın ana ve ara evrelerini gözlemleyerek isimlerini yazıyor.

Bir öğrenci aldığı proje görevi için bir ay boyunca Ay’ın her gece aynı saatte görünen şeklini çizelgeye kaydedecektir. Öğrencinin ilk üç gün gözleminin çizimi aşağıdaki gibidir.

Öğrencinin yaptığı çizimlere göre,

I. Üçüncü günden sonra Ay Güneş’ten uzaklaşmaya başlar.
II. Onuncu gün dairenin yarısını siyaha boyaması gerekir.
III. Çizelgenin son satırında öğrenci şişkin ay evresini çizmelidir.

Ay’ın atmosferi yok denecek kadar azdır.

Bunun sonucunda;

• Meteorlar, Ay yüzeyine daha çok çarpar.
• Gece ve gündüz arasında sıcaklık farkı fazla olur.
• Hava olayları gözlenmez.
• Yüzeyi tozlarla kaplanmıştır.