Aynalar - 2

Bir öğrenci evdeki metal kaşığın iç yüzeyine Şekil - l’deki gibi baktığında kendi görüntüsünün ters olduğunu gözlemliyor. Kaşığa Şekil - ll’deki gibi baktığında ise görüntüsünün düz hâle geldiğini ve kaşığı uzaklaştırdıkça görüntünün bozulduğunu fark ediyor.

Buna göre öğrencinin kaşığın iç ve dış tarafını kullanarak yaptığı gözlemler ile ilgili olarak;

I. Kaşığın iç yüzeyi ışık ışınlarını toplayan ayna gibidir.
II. Kaşığın cisme olan uzaklığı değiştikçe görüntünün özellikleri de değişir.
III. Kaşığının dış yüzeyi çukur ayna olup ışık ışınlarını dağıtır.

Sema Öğretmen tahtaya aşağıdaki şekilleri çizmiştir.

Çizimlerin ardından öğrencilerinden şekillerdeki aynaların özellikleri ve kullanım alanları ile ilgili değerlendirmelerde bulunmalarını istemiştir.

Aşağıda bazı öğrencilerin yapmış olduğu değerlendirmeler verilmiştir.

Aysun evde bulduğu bir optik aynayla bazı deneyler yaparak gözlemlerini not ediyor.

Yukarıda verilen numaralandırılmış kartlarda düz, tümsek ve çukur ayna örnekleri verilmiştir.

Dursun Bey otobüs şoförüdür. Üç şeritli bir yolun orta şeridinde ilerlerken yan dikiz aynasından baktığında geride kalan yolun üç şeridini birden görebilmektedir.

Bilgi: Küresel bir cismin dış yüzeyi parlatıldığında elde edilen aynaya tümsek ayna denir. Tümsek aynalar ışığı dağıtıcı özelliğe sahiptir. Bu nedenle tümsek aynalar daha geniş görüş alanı sunar.

Gülşen verilen bilgiyi değerlendirerek bu özelliğe sahip ayna örnekleri araştırmıştır.

Nil, Yusuf, Zeynep ve Elif isimli dört arkadaşın ellerinde bulundurdukları aynalarla ilgili ipuçları aşağıdaki gibidir.

İpucu 1 : Nil’in aynasında düz ve küçük görüntü elde edilir.
İpucu 2 : Yusuf’un aynası makyaj ve dişçi aynalarında tercih edilmez.
İpucu 3 : Elif ile Zeynep’in aynası aynı değildir.
İpucu 4 : Zeynep’in aynasında görüntü düz ve büyük olabilir.
İpucu 5 : Yusuf’un aynasından ortamda sadece bir tane bulunmaktadır.

Erdem Öğretmen “Düz aynada tüm vücudu görebilme” adlı etkinlik düzenlemiştir.

Bunun için düz aynada tüm vücudun görülebilme şartlarını öğrencilerine aşağıdaki gibi açıklamıştır:

1. Aynanın yüksekliği kişinin boy uzunluğunun yarısı kadar olmalıdır.
2. Aynanın alt ucunun yerden yüksekliği, kişinin göz hizasının yerden yerden yükseliğinin yarısı kadar olmalıdır.

Erdem Öğretmen gözünün yerden yüksekliğini ve boy uzunluğunu temsil eden aşağıdaki görseli tahtaya çizmiştir.

Araştırmacı tümsek, çukur ve düz ayna olduğu bilinen X, Y ve Z optik aynalarında bir cismin görüntüsünü inceleyip özelliklerini aşağıdaki tabloya kaydetmiştir.

Tablodaki veriler incelendiğinde;

I. X optik aynası makyaj aynası olarak kullanılabilir.
II. Y optik aynası görüş açısının yeterli olmadığı yerlerde kullanılır.
III. Z optik aynası ışık ışınlarını dağıtır.

Aşağıda verilen zeminle 45 derecelik açı yapacak şekilde konumlandırılmış düz aynanın önüne X cismi yerleştirilmiştir.

Buna göre X cisminin aynadaki görüntüsü ile ilgili olarak;

I. K ile gösterilebilir.
II. Cismin boyu bir birim küçültülürse görüntünün boyu da bir birim küçülür.
III. Cisim 1 birim sağa kaydırılırsa görüntü aynadan bir birim uzaklaşır,

Bilgi: Teleskoplar aynalı ya da mercekli üretilebilirler. Aynalı teleskoplarda teleskoba ulaşan ışık ışınlarını toplayan ve ışınları yansıtan bir ayna çifti bulunur.

Uzay gözlemevinde görevli Feryal Hanım gözlemevinde kullanmak üzere aynalı teleskop yapmaya karar vermiştir. İlk önce aynalı teleskoplar hakkında bilgi toplayan Feryal Hanım yukarıdaki teleskop tasarımı görseline ulaşmıştır. Teleskop tasarımını inceleyen Feryal Hanım yapacağı teleskopta kullanmak üzere, ayna siparişi vermeye karar vermiştir. Takım halinde satılan aynalar aşağıdaki tabloda verilmiştir.