Türkler İslamiyet İle Tanışıyor - 2

Aşağıda Türk-İslam devletleri ile ilgili bir harita ve tarih şeridi verilmiştir.

Buna göre ilk Müslüman Türk Devletleri ile ilgili,

I. Birbirleri ile aynı dönemde yaşamış (çağdaş) olan devletlerdir.
II. Genel olarak Orta Asya, Orta Doğu ve Anadolu’da etkin olmuşlardır.
III. Karadeniz, Akdeniz ve Hint Okyanusu gibi denizlerde hâkimiyet kurmuşlardır.
IV. En uzun ömürlü olan Türk devleti Karahanlılar en kısa süre varlık gösteren ise Büyük Selçuklulardır.

Kutadgu Bilig’de devlet teşkilatının özellikleri şu şekilde dile getirilmiştir: “Memleket tutmak için çok asker lâzımdır, askerî beslemek için de çok mal ve servete ihtiyaç vardır. Bu malı elde etmek için halkın zengin olması gerektir, halkın zengin olması için de doğru kanunlar konulmalıdır. Bunlardan biri ihmal edilirse dördü de kalır, dördü birden ihmal edilirse beylik çözülmeye yüz tutar.”

Türkler Müslüman olunca yöneticiler de İslami isimler, unvanlar, lakaplar kullanılmışlardır.

“Ben Kaşgarlı Mahmut. Karahanlı Devleti Dönemi’nde yaşadım. Araplara Türkçe öğretmek amacıyla Divan-ı Lügat’it Türk adıyla Türkçe sözlük ve dil bilgisi kitabını kaleme aldım. Bu kitap Türk dilinin ve geleneklerinin Araplara tanıtılmasında büyük rol oynamıştır. Eserimde Türkçenin Arapçadan üstün olduğunu kanıtlayan örnekler sundum. Bu örnekleri bütün memleketleri nasıl gezip dolaşarak elde ettiğime de yer verdim.”

Verilen bilgilerden hareketle Türkler ile ilgili,

I. Askerî açıdan aktif bir topluluktur.
II. İslam dünyasını dış baskılara karşı savunmaya çalışmışlardır.
III. Kuruldukları alanların jeopolitik konumu Türk devletlerinin sık sık savaşlar yapmasına neden olmuştur.
IV. Aldıkları önlemlerle İslam devletlerinin sınırlarının Asya’dan Avrupa’ya kadar genişlemesini sağlamışlardır.

Gazneli Sultanı Mesud, 1040 yılında Selçuklularla yaptığı savaş sonrasında yenilmiştir. Bu savaş sonrasında Gazneli Devleti zayıflama sürecine girmiş ve 1186 yılında yıkılmıştır.

Türklerin Müslüman olmasını sağlayan etkenler;

• Türklerdeki Gök Tanrı ile İslamiyet’teki Allah inancının birbirine benzemesi
• Türklerdeki ölümden sonra hayata inanışın, İslamiyet’teki ahiret inancına uyması
• Türklerdeki dünyaya hâkim olma düşüncesinin, İslamiyet’teki cihat anlayışına benzemesi
• Türklerde yasak olan hırsızlık, yalan gibi kötü davranışların İslam dininde de haram sayılması

Türklerin İslamiyet’i kabul etmesinde Gök Tanrı inancında İslamiyet’e benzer yönlerin bulunması etkili olmuştur.

9. yüzyıldan itibaren ticari amaçlarla İslam topraklarına giden Türk tüccarlar, İslam dinini tanıma fırsatı bulmuşlardır. Türkistan’da İslam dininin tanınması ilk olarak bu tüccarlar aracılığıyla gerçekleşmiştir.

Verilen bilgilere göre Talaş Savaşı ile ilgili,

I. Türk ve dünya tarihi için çok önemli sonuçlar doğurmuştur.
II. Türk- İslam tarihinin başlamasında bir dönüm noktası olma özelliğine sahiptir.
III. Orta Asya hâkimiyetini tekrar ele geçirmek için Türkler tarafından çıkarılmıştır.
IV. Toplumlar arasında dinî, kültürel ve ekonomik alanda ilişkilerin gelişmesine zemin hazırlamıştır.