Biyografi / Otobiyografi / Öz Geçmiş Özellikleri - 6

I. Ünlü bir kişinin ölümünden hemen sonraki günlerde genellikle gazete ve dergilerde yakın çevresinde yer alan kişiler taralından onun üstün niteliklerinin, erdemlerinin, çalışmalarının ve diğer özelliklerinin anı üslûbuyla anlatıldığı yazılara denir. Bu yazılar bir anlamda öleni çok seven birinin ağıtları, duygusal, öznel açıklamalarıdır.
II. Herhangi bir kimsenin yaşamının başkaları tarafından benimsenmesinde bir sakınca görülmeyen özel taraflarını, bir sanat anlayışını, bir eserin veya şeyin yalnızca bir yönünü anlatan yazılara denir.

O hayal ve hareket dolu adamın ölümüne hâlâ inanamıyorum. Konuşmak bir arayıştı onun için, bir sonuca varmak gayretiydi. Hayatın belli merhalelerinde, belli hatalara düşmenin mukadder olduğunu çok iyi biliyordu. Uyanık bir şuurdu Kemal, her an zenginleşen bir şuur. Ve okşayan bir ses... dost, ılık, ışıltılı.(...) Hapishaneden önce, çapkın ve şımarık bir İstanbul delikanlısıdır. Sağlam bir iştiha, diri bir tecessüs, diri fakat toy.

Olay anlatımına dayalı metinlerde olayları, kişileri, mekânı okurlara anlatan kişiye anlatıcı denir. Anlatıcılar metinlere göre farklılık gösterebilir.

I. Edebiyatımızda biyografi türünün en eski örnekleri peygamber hayatlarını anlatan “Siyer Nebi”ler sayılabilir.
II. Din büyüklerinin, bazen de tanınmış başka gruptan kimselerin olağanüstülüklerle beslenmiş hayat öyküleri ve olağanüstü hâllerini, kerametlerini anlatan eserlere "pendname” veya “surname” denir.
III. Şairlerin hayatları hakkında bilgi veren eserlere Tezkire" denir.
IV. Edebiyatımızda biyografi türündeki yazıları önceden Tercüme-i hâl" denirdi.
V. Edebiyatımızda ilk tezkire örnekleri Ali Şir Nevai, Latifi ve Sehi Bey’e aittir.

Bursalıdır. Vezirlerin bilginlerinden, şairlerin bilgililerindendir. Halk arasında Veliyüddin oğlu sanıyla tanınmış, özellikle de ulu bir neseb ve yüce bir soyla övülmüştür. Babalan merhum Sultan Murad'a kazasker oldu. Kendisi de Sultan Mehmed’in hocası iken eşsiz bir şanla vezir olup yüksek iltifatlarına mazhar düşmüşlerdir. Söz nazmı cevherinde mahir bir usta, bilim ve şiir meselelerinde hâkim biri idi. Nükte dolu beyitleri söz ve mana bakımından son derece sağlam, kaside konusunda herkesin oy birliği ile hakkını teslim ettiği biri idi.

Divan edebiyatında biyografi türüne --- denir. Bu türün ilk örneği Ali Şir Nevai’nin --- adlı eseridir. Anadolu sahasında yazılan ilk tezkire ise --- tarafından yazılan Heşt Behişt adlı eserdir.

- Yaşamı ve eserleriyle örnek alınan başarılı insanları tanımak ve tanıtmak amacıyla yazılır.
- Esere konu olan insanın hayatı hakkında geniş bir araştırma yapmayı gerektirir. Söz konusu kişinin günlüklerinden, anılarından, mektuplarından ve onu tanıyan kişilerden yararlanılır.
- Dünya edebiyatında bu türün ilk önemli yazarı, Yunan Plutarkhos’un “Hayatlar'' adlı eseridir.

Haldun Taner (1915-1986), Cumhuriyet Dönemi Türk tiyatrosuna yeni yönelişler ve anlayışlar getirerek ufkunun genişlemesini sağlamaya çalışan bir tiyatro adamı olmuştur. Bunda uzun yıllar Almanya'da öğrenim görmesinin ve Viyana'da tiyatro faaliyetinde bulunmasının önemli payı vardır. Onun tiyatro çalışmasına yöneldiği yıllarda Avrupa’da tiyatro hem rağbet görüyor hem de yeni gelişmelere sahne oluyordu. Bertolt Brecht’in bir metot olarak geliştirdiği epik tiyatro, Avrupa’da rağbet görmeye başlamıştı. İşte bu tiyatro anlayışını kaynağından görerek öğrenen Haldun Taner, epik tiyatroyu Türk tiyatrosunun geleneğe bağlı koluyla birleştirerek yeni bir tiyatro tarzını Türkiye’ye getirmek istemiştir.

Biyografi, hayat yazısı anlamında Yunancadan alınmış bir terimdir. Yaşadığı bilinen gerçek bir kişinin hayatını roman hâlinde sunmaktır. Bunun için yazar konusunun gerektirdiği bilgileri, belgeleri bir bilim adamı titizliğiyle toplar. İnsanı ülkücülüğe, insanlığa ve yurduna hizmete, iyi insan - iyi vatandaş olmaya sevk eder. Dolayısıyla eğitim açısından çok önemlidir. ---