Ünite Tekrar Testleri - 1

Türk edebiyatında Batılı anlamdaki eleştiri ---- başlamıştır. Bu dönemde başlangıçta bir yönteme dayanmayan, bir dönemi veya eser sahibinin düşüncelerini yerme anlayışıyla eleştiriler yazılmışsa da zamanla olgun örneklere ulaşılmıştır.

O küçücük kitabı karıştırırken bir üzünç çöküyor kişinin içine: Bir şair yaşamış, sevmiş sanatını, uğraşmış, anlamayanların gülmelerine, kaba, bayağı sözlerine karşı koymuş, bütün bıraktığı işte bu... Küçümsemiyorum o eseri, bilmiyorum değerini, bizim şiir, sanat anlayışımızı, dünya görüşümüzü tazeleyiverdi ama Orhan Veli yaşasaydı daha çok şeyler verebilirdi. Günden güne olgunlaşıyordu; hem olgunlaşıyor hem de sanattaki devrimciliğinden ayrılmaksızın, özüne hıyanet etmeksizin değişiyordu.

Öykülerime kaynaklık eden kent Fethiye’dir (I) Öykülerinizdeki Fethiye ile gerçek Fethiye aynı değildir (II) diyeceksiniz. Haksız sayılmazsınız (III) çünkü benim anlattığım Fethiye geçmişte kaldı (IV) O sessiz Fethiye ne yazık ki (V) şimdi bir gürültü yumağı oldu.

Tekrar tekrar basılan Sinekli Bakkal'ın, okuru en çok çeken yönü de herhalde II. Abdülhamit döneminin İstanbul'unu, her zümreden insana yer vererek anlatmasıdır. Fakir kenar mahallesi, zengin konakları ve saray çevresiyle. "Kitabın asıl güzel ve büyük tarafı yerli olması, bize ait şeylerle dolu olması ve toplumsal hayatımızın çok mühim bir dönüm yerinde, ondan kesilmiş bir makta gibi canlı, açık ve gerçekçi olmasıdır." diyor Ahmet Hamdi Tanpınar da. Ne var ki Adıvar bir dönemi yansıtmakla yetinmiyor; amacı yalnızca belli bir tarih dönemindeki yaşamı canlandırmak değil, aynı zamanda bu insanların yaşamı dolayısıyla genel bazı siyasal ve toplumsal sorunlarla ilgili düşüncelerini anlatmak.

Eleştiri türünün özellikleriyle ilgili,

I. Konusu bir başka eser olması yönüyle diğer edebî türlerden ayrılır.
II. Ortaya atılan fikirler bir gerekçeye dayandırılır.
III. Bir edebî eserin sadece olumsuz yönleri ele alınır.
IV. Metin yazılırken sanatsal (serim, düğüm, çözüm) plan uygulanır.
V. Değerlendirilecek eser bir bütün hâlinde, içerik ve biçim yönüyle ele alınır.

Memleketimizde tenkidin tarihi pek kısa, hem de hiç iftihara şayan değildir. Bizde her tenkit karşılıklı bir mücadeleye dönüşmüş, nihayet çirkin sövüşmelerle son bulmuştur. Bunun sebebi ise pek aşikârdır. Bizden evvelki nesil tenkidin ne olduğunu, kimin tarafından, nasıl yapılacağını bilmiyordu. İlmî endişeler, ilmî ilkeler zihinlerde esaslı etmenler değildi. “Tenkit” diye yapılan şeyler de bir “fikir” bile değil, dümdüz bir “his” hükmünü icra ediyordu.

---- ; incelediği metinleri gelenek ve zihniyet bağlamında biçim, içerik, üslup, ahenk, sanat vb. yönlerden değerlendirdi. İncelemelerinde tarihî ve psikolojik metodu birlikte kullandı. İnceleme - eleştiri, antoloji, ders kitabı, deneme ve makale türünde eserler verdi. Tevfik Fikret ve Şiirleri, Devir -Şahsiyet - Eser, Şiir Tahlilleri, Tanpmar’ın Şiir Dünyası, Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar, Nesillerin Ruhu, Büyük Türkiye Rüyası, Kültür ve Dil yazarın eserlerinden bazılarıdır.