Abbasi Devleti ve Türkler - 1

Emevi iktidarına karşı VII. yüzyılın sonundan itibaren
yoğunlaşan eleştiriler Emevî ailesinin hilafeti Hz.
Ali’den gasp ettiği iddiası ve devlet içindeki Arap olmayan
unsurlara karşı ayrımcı bir politika takip edilmesi gibi iki noktada toplanmıştır.

Buna göre Emevi iktidarına karşı;

I. Şii gruplar,
II. Fatımî Devleti
III. İran kökenliler

Abbasiler ve Türkler konusunun işlendiği derste Mustafa
Öğretmen öğrencilerinin hazırbulunuşluklarını
test etmek için şu bilgileri vermiştir:
• Yönetici sınıfın Türk, halkın ise çoğunlukla Araçlardan
olduğu bir sosyal yapısı bulunmaktadır.
• Kafkasya ve Kıpçak bozkırlarından getirilen kölelerin
profesyonel asker olarak kullanıldığı bu devlette
her emirin sultan olma hakkı vardır.
• Ayn-ı Calut Savaşı'nda Moğolları yenilgiye uğratmışlardır.

Abbasi halifeleri;
• cuma namazlarında Hz. Peygamberin hırka-i şerifini (bürde) giyip hutbeye çıkmışlar,
• devlet işlerinde tavsiye ve görüşlerini aldıkları din âlimlerini sarayda önemli görevlere getirmişlerdir.

Bu durum Abbasilerle ilgili olarak:

I. İslam dünyasında siyasi birliği sağlamışlardır.
II. Dinî sembolleri meşrulaştırma aracı olarak kullanmışlardır.
III. Dinî ve mezhepsel ayrılıkları sona erdirmişlerdir.
IV. Teokratik bir yönetim anlayışına sahiptirler.

IX. yüzyılda Abbâsîlerin devlet merkezinde çoğunluğu
Türkler’den oluşan bir ordunun bulunması maliye
üzerinde gittikçe büyük bir yük oluşturmuştur. Meslekten
yetişen bu ordunun masraflarının artması ve
bir taraftan da baş gösteren isyanları bastırmak için
hâzinenin boşaltılması karşısında, bir kısım büyük
memur ve kumandanların maaş ve ücretleri ödenemeyecek duruma gelmiştir.

Bu durum karşısında Abbasi yönetiminin;

I. ikta uygulamasının yaygınlaştırılması,
II. Avasım kentlerin kurulması,
III. dış borçlanmaya gidilmesi

XI ile XIII. yüzyıllar arasında Türk ve İslam dünyasına yönelik tehditlerin;

I. İlhanlIlar,
II. Moğollar,
III. Haçlılar

Tarih Öğretmeni Mustafa Bey öğrencilerine,

• Eski Yunan, İran ve Hint eserlerinin tercümesi için Beytü’l Hikme adını taşıyan bir akademinin açılması,
• Türk komutan ve devlet adamlarından askeri ve idari alanda yoğun olarak yararlanılması
gelişmelerinin hangi döneme ait olduğunu sormuştur.

Kuzey Afrika’da kurulan Şiî Fâtımî Devleti X. yüzyılda
Mısır’ı ele geçirerek önemli bir başarı kazandı. Ardından
büyük kısmı Sünnî olan doğu îslam dünyasının
ve Abbasilerin denetiminde olan Suriye, Hicaz ve
Yemen'i de topraklarına katmıştır.

Büyük Zap Suyu Savaşı’nın ardında iktidarın Emevîlerden
Abbâsîlere geçmesi basit bir hanedan değişikliği
olmayıp İslâm tarihinde büyük değişime sebep olmuştur.

Abbasi halifesi Mu'tasım-Billâh Dönemi'nde hilâfet
ordusunda görev alan Türklerin sayısının 25.000'e
çıktığı, bunların nüfusunun aileleriyle beraber 70.000’e yaklaştığı tahmin edilmektedir.

Buna göre Türkler’in sayı ve nüfuslarının artması; 

I. askeri yapıdaki güçlerinin artması,
II. Abbasi halifeleri üzerinde nufüzlarının güçlenmesi,
III. siyasî ve İdarî sahada etkinliklerini güçlendirmeleri