Aşık Tarzı Halk Şiiri - 3

I. Dünyada evrensel insancılık (hümanizm) görüşüyle tanınan bir mutasavvıf olan Yunus Emre, 13. yy'da yaşadığı düşünülen bir halk şairidir.
II. Ahmet Yesevi öğretisini devam ettiren Hacı Bektaş Veli Makalât adlı eseri ile ünlüdür.
III. Âşık Paşa’nın Anadolu Türklerine tasavvufu öğretmek için yazdığı eseri Garipname’dir.
IV. 15. yy'da yaşayan Kayıkçı Kul Mustafa, Kabusname ve Budalaname adlı öğretici eserler yazmıştır.
V. Bayramiye tarikatının kurucusu Hacı Bayram Veli'nin hece ölçüsüyle yazılmış “nutuk” türünde şiirleri vardır.

Nalbant oldum kırdım nalın çoğunu
Bir katır nalladım dinle oyunu
Meğer acemiymiş bilmem huyunu
Çenemi teptirdim nalın sökerken

Manav oldum elma armut tez çürür
Cambaz oldum ip üstünde kim yürür
Kasap oldum her gün gözüm kan görür
Yüreğim bayıldı kana bakarken

Ben bu sanatları bir bir dolaştım
Tekrar gelip şairliğe bulaştım
Kâmili mürşidin eline düştüm
Tekke-i aşk içre çile çekerken.

Halk edebiyatının çok yaygın olmayan bir nazım şeklidir, ilk olarak Toroslar’da yaşayan ozanlar tarafından kullanılmıştır. Kendine özgü bir bestesi olan bu nazım şeklinin müziğinde ve sözlerinde meydan okuyan, babacan, erkekçe bir hava duyulur. Hece ölçüsünün 8’li kalıbıyla söylenir.

(I) Eski Türklerde şölen denen bayram ve eğlence törenlerinde söylenen şiirlere koşuk denirdi. (II) Konusu daha çok, doğa, aşk, savaş ve yiğitlik olan bu tür, daha sonra Halk edebiyatında semai, divan edebiyatında mesnevi adlarıyla anılmıştır. (III) Bugünkü atasözlerinin ilk biçimi niteliğinde olan özlü sözlere ise sav denir. (IV) Yuğ adı verilen ölüm törenlerinde, ölen kişilerin erdemlerini ve duyulan acıları dile getiren şiirlere de sagu denmiştir. (V) Toplumu derinden etkileyen olaylar sonunda halk arasında kendiliğinden oluşan uzun nazım türüne ise destan adı verilir.

I. Kaşların ok dedikçe
II. Pek mi gönlün büyüdü
III. Kirpiğin çok dedikçe
IV. Sen gibi yok dedikçe

Güney Anadolu, Toroslarda yaşadığı düşünülen 17. yüzyıl halk şairidir. Hece vezni ile millî zevke ve geleneğe uygun şiirler yazmıştır. Ünü geniş coğrafyalara yayılan şair, il il dolaşarak sazıyla güzellere şiirler okumuştur. Koşma, semai, destan gibi türlerde gurbet, aşk, tabiat, yurt güzellikleri gibi temaları da işlemiştir. En çok varsağı söyleyen şair olarak da bilinmektedir.

Elimi beş yerinden dağladı beş parmağın.
Bağrımda da yanmadık bir yer bırakmadan git...
Bir yarın göçtüğünü, çöktüğünü bir dağın.
Görmemek istiyorsan ardına bakmadan git!