Avrupa' da Uyanış - 1

Aydınlanma Çağı düşünürleri demokrasi, insan hakları gibi kavramları eserlerinde işlemiş ve bu eserler halk tarafından okunmuştur. 1789 yılında Fransız
ekonomisi kötü durumdaydı. Kral XVI. Louis (Luis) vergilerin artırılmasını
isteyince, soylular parlamentonun toplanmasını talep ettiler. Parlamentoda
halkı temsil edenler vergilerin azaltılmasını, kralın yetkilerinin kısıtlanmasını
istediler. Aynı zamanda halkın yönetimde söz sahibi olması için talepte
bulundular. Bu isteklerin kral tarafından kabul edilmemesi halkın isyan
etmesine neden olmuştur. İhtilali gerçekleştirenlerin yayınladığı bildirinin
bir bölümü şöyledir:

“İnsanlar hakları bakımından hür ve eşit doğarlar ve öyle kalırlar. Bu hak- I
lar hürriyet, mülkiyet, güvenlik ve zulme karşı direnme haklarıdır. Her türlü egemenlik esas olarak millettedir. Her vatandaş hür bir şekilde konuşabilir, yazabilir ve yayında bulunabilir.” Fransız İhtilali cumhuriyet rejiminin
kurulmasında etkili oldu. Yeni Çağ’ı sona erdiren ve Yakın Çağ’ın başlatan
gelişme olarak kabul edildi. Fransız İhtilali sonunda dünyaya adalet, eşit- j
lik, demokrasi gibi kavramlar yayıldı.
 

Rönesans Dönemi’nde birçok klasik eser tercüme edildiği gibi İncil de tercüme edilerek matbaa ile çoğaltıldı. İncil’i okuyan AvrupalIlar kendisine dayatılan din anlayışı ile İncil’de yazılanların aynı olmadığını fark ettiler. Coğrafi Keşifler ile Dünya’nın yuvarlak olduğunun ispatlanması kilise ve din adamlarına olan güveni azalttı. Kilisenin siyasi ve dinî baskı uygulaması ve zenginlik içinde yaşam sürmesi halkı rahatsız etmeye başladı. Halk kilisenin endülüjans (cennetten arsa satma) ve aforoz (dinden çıkartma) gibi uygulamalarına karşı çıkmaya başladı. Bir din adamı olan Martin Luther Katolik Kilisesi’nin yaptıklarının yanlış olduğunu 95 maddelik bir bildiri ile kilise kapısına asarak protesto etti. Kilise tarafından kendisine afaroz kâğıdı gönderilen Martin Luther bu kâğıdı yaktı. Martin Luther halk ve prenslikler tarafından desteklendi. Martin Luther ve kendisini destekleyenler Katolik kilisesini protesto ederek Reform hareketlerinin başlamasında ve Protestanlık mezhebinin ortaya çıkmasında etkili oldular. Protestanlar ile Katolik mezhepleri arasında uzun yıllar süren savaşlar sonucunda Protestanlık bir mezhep olarak resmen tanındı.

Reform hareketleri sonucunda:

- Krallar üzerindeki kilise baskısı sona erdi.
- Eğitim işleri Katolik Kilisesinin elinden alındı.
- Katolik Kilisesinin mallarına ve topraklarına el konuldu.
Protestanlık mezhep olarak kabul edildi. Almanya’da Protestanlık, Fransa’da Kalvenizm ve İngiltere’de Anglikanizm mezhebi kabul edildi.

Coğrafi Keşiflerin sonunda Avrupalı devletler yeni keşfedilen topraklardan bol miktarda ham madde ve iş gücü elde ettiler. Ekonomik olarak güçlenen Avrupalılar bilim ve teknolojik gelişmelere önem verdiler. Bilimsel gelişmeler Avrupa’da Sanayi İnkılabı'nın gerçekleşmesinde etkili oldu. İngiltere’de başlayan Sanayi İnkılabı diğer Avrupa ülkelerine de yayılmaya başladı. Fabrikalarda enerjinin sağlanması için kömüre ve işlemek için demir madenlerine olan ihtiyaç arttı. Bu madenlerin elde edilmesi devletler arasında rekabete dönüştü. Sanayi İnkılabı sonrasında şehirlerde kurulan fabrikalarda çalışmak üzere köylerden kentlere göçler başladı. İşverenler daha fazla gelir elde etmek için daha ucuz olan kadın ve çocuk işçi çalıştırmaya başladılar. İşçilerin haklarını savunmak için sendikalar kurulmaya başlandı. Üretim için gerekli olan ham maddenin elde edilmesi aynı zamanda seri üretime geçilmesi ile üretilen ürünlerin pazarlanması da devletler arasında sorun olmaya başladı.

Avrupa’da yaşanan mezhep savaşları Osmanlı Devleti’nin Avrupa’da ilerlemesini kolaylaştırdı. Osmanlı Devleti Protes-1 tanları destekleyerek hem kendisine karşı oluşturulabilecek bir dinî birliğin önüne geçerken hem de Avrupa yönünde ilerlemesini kolaylaştırdı. Avrupa’da yaşanan karışıklıklardan Osmanlı Devleti etkilenmedi. Çünkü ülkede yaşayan Hristiyanlar ve diğer gayrimüslimlere geniş haklar tanıması, yaşam şekillerine ve inançlarına müdahale etmemesi Reform I hareketlerinden olumsuz yönde etkilenmemesinde etkili olmuştur.

Aydınlanma Çağı’nda Galileo Dünya’nın yuvarlak olduğunu ve Güneş’in etrafında döndüğünü eserinde anlattı. Dr. Harvey tıp alanında çalışmalar yaparken, Descartes analitik geometriyi geliştirdi. Mozart müzik alanında evrensel çalışmalar
yaptı. Osmanlı Devleti’nde ise XVII. yüzyıldan sonra pozitif bilimlere gereken önem verilmedi. Osmanlı Devleti’nde XVI.
yüzyıl sonlarına doğru rasathane kurulmuş fakat yeniliklere devlet tarafından sahip çıkılmaması yeniliklerin kısa ömürlü olmasına neden olmuştur. Osmanlı Devleti yöneticileri bu durumun farkına ancak Avrupa orduları karşısında üst üste
yenilgiler alınması sonucu varabildiler. Avrupa ile olan farkı ortadan kaldırmak için ıslahatlar yaptılar ancak geç kaldıkları için başarılı olamadılar.
 

Bu bilgilere göre Aydınlanma Çağı ve etkileri ile ilgili;

I. Avrupa’da devletleri arasındaki ekonomik rekabet sömürgeciliği hızlandırmıştır.
II. Avrupa’nın bilim, kültür ve sanat alanlarında gelişmesinde etkili olmuştur.
III. Osmanlı Devleti yöneticileri bilimsel gelişmeleri devlet politikası hâline getirememişlerdir.
IV. Osmanlı Devleti’nde pozitif bilimler alanında yetersiz kalınması askerî alanda başarısız olunmasına neden olmuştur.

Rönesans’ın verilen bu sonuçları ile ilgili;

I. Avrupa’da “Aydınlanma Çağı” denilen dönemin başlamasında etkili olmuştur.
II. Avrupa’da Hümanizm (İnsani değerler) önem kazanmıştır.
III. Mimaride yeni tarzların ortaya çıkmasında etkili olmuştur.
IV. Reform’un meydana gelmesine neden olmuştur,  

Avrupa’da yaşanan gelişmeler sonucunda XVII ve XVIII. yüzyıllarda Avrupa’da bilime, sanata, felsefeye önem verilmeye başlandı.
Avrupa’da deney ve gözleme verilen önem artarken bilimsel çalışmalar hız kazandı. Aynı zamanda özellikle Fransız yazar ve düşünürler demokrasi ve insan hakları gibi kavramları eserlerinde işlemeye başladılar.

Buna göre Aydınlanma Çağı’nın;

I. Fransız İhtilali
II. Sanayi İnkılabı
III. Reform
IV. Rönesans

Avrupa’da yaşanan gelişmelerden;

* Sanayi inkılabı ile Avrupalı devletler fabrikalar açıp ucuz ve seri üretime geçmişlerdir. AvrupalI devletler ürettikleri ürünleri OsmanlI Devleti gibi sanayileşmesini tamamlayamamış devletlere satmaya başladılar. Osmanlı halkı pahalı yerli üretim yerine ucuz
ithal ürünleri tercih etmeye başlayınca Osmanlının yerli esnafı bu durumdan zarar görmüş ve küçük el tezgâhlarını kapatmak zorunda kalmıştır.

* Fransız İhtilali ise Osmanlı Devleti gibi içinde pek çok millet yaşayan devletleri etkilemiştir. Çünkü Fransız ihtilali'nin yaymış olduğu milliyetçilik akımı her milletin kendi devletini kurması fikrini güçlendiriyordu. Fransız İhtilali milliyetçilik fikrinin yanında demokrasi, insan hakları, eşitlik ve adalet gibi kavramların yayılmasında etkili olmuştu. Osmanlı Devleti'nde bu kavramlar Tanzimat,
Islahat fermanları ve meşrutiyetin ilan edilmesi ile etkisini göstermiştir.