Boylardan Devlete - 3

Kök Türklerin ilk dönemindeki idari yapılanmada toy
kurultay, ayukı, kağan, katun, yabgu, aygucı, bitigci,
tamgacı, tilmaç ve yalavaç gibi idari yapı ve unvanların
idari yapılanma, bürokrasi ve diplomaside kullanıldığı
tespit edilmiştir.

Çin kaynaklarına göre Kök Türk Federasyonu’nun
önemli gruplarından birini oluşturdular ve onların ardından
Uygurlara bağlandılar. Ancak Uygurların baskısının
artması üzerine batıya doğru çekildiler ve bu arada
Talaş Savaşı’nda Çinliler’in karşısında müslümanların
tarafını tutarak zafer kazanmalarına yardımcı oldular.
Ardından Karahanlı Devleti'nin kuruluşuna katıldılar.

Bizans kaynaklarını kullanarak İslamiyet öncesi
Türk tarihi konusunda çalışma yürüten bir tarihçinin;
 

I. Avrupa Hun,
II. Kök Türk,
III. Hazar

I. Törenle katun (hatun) ünvanı almaları
II. Elçi kabullerine katılmaları
III. Buyruklarının olması
IV. Oğlunun veliaht olması
V. Kurultay üyesi olması

"Orta Asya Türk devletlerinde merkezi otorite ve hükümdarın
görev ve yetkileri" konusunun işlendiği tarih dersinde
öğrencilerden bazıları konu ile ilgili çeşitli bilgiler
vermiş ve yorumlar yapmışlardır.
 

Öğrencilerin yorum ve bilgileri şu şekildedir:
 

Kemal: Hükümdar hem yasamanın hem de yürütmenin başı olarak devletin aslî sorumlusudur.
 

Ayşe : Hakan, savaş ve barış ilanı, barış müzakerelerini yürütme ve uluslararası antlaşmaları onaylama yetkilerine sahiptir.
 

Ayça : Yönetme yetkisi hanedanın tüm erkek üyelerine aittir.
 

Nur : Hükümdar siyasi ve dinî otoriteyi şahsında temsil eder.

Orta Asya’da kurulan ilk Türk devletlerinin egemenlik
anlayışı ve idari örgütlenmesinin şekillenmesinde;
 

I. göçebe bozkır kültürü,
II. hayvancılığa dayalı ekonomik yapı,
III. örf ve adetler

• Macarlar
• Kumanlar
• Avarlar
• Peçenekler

Tarih öğretmeni Gökçe Hanım, dersinde son araştırmalar
ışığında Türk tarihinin 4-5 bin yıl geriye götürülebildiğini,
bu durumun Türk adının anlamı konusunda
da farklı teorilerin tartışılmasına olanak sağladığını
söylemiş ardından öğrencilerinden bu konuda bilgi
ve değerlendirmelerini ifade etmelerini istemiştir.

Öğrencileri de değerlendirmelerini aşağıdaki gibi sunmuştur.
 

Murat : ilk kez Kutluk Devleti ile Türk adı resmi bir kimliğe kavuşmuştur.
 

Arda : Türk adı Çin kaynaklarına göre “miğfer” anlamında kullanılmıştır.
 

Tuna : Kaşgarlı Mahmut’a göre Türk adı “olgunluk çağı” anlamına gelmektedir.
 

İdil : Eski Türk kaynakları “güç, kuvvet” anlamında da Türk adını kullanmışlardır.

ilk Türk topluluklarından Uygurlar Maniheizm, Türgişler
Budizm, Hazarlar Musevilik, Karluklar İslamiyet
Bulgarlar ve Macarlar ise Hristiyanlığı seçmişlerdir.
 

Buna göre Türk topluluklarının farklı din ve inanışları benimsemelerinde;
 

I. hoşgörülü bir anlayışa sahip olmaları,
II. farklı kültürlerle etkileşime girmeleri,
III. göçebe yaşam biçimine sahip olmaları