Büyük Selçuklu Devleti'nde Yönetim ve Toplum Yapısı - 1

İslam öncesi Türklerde hükümdarlık yetki ve gücünün
veya siyasi iktidarın Tanrı tarafından verildiğine; yani
hükümranlığın ilahi bir kaynağa dayandığına inanılmaktaydı.
Bu anlayışın İslam'ı kabulden sonra da devam
ettiği görülür. Oğuz boylarından çıkmış bütün hanedanlarda
olduğu gibi Selçuklu hanedanının da kendilerini
Oğuz Han'a, 24 Oğuz boyundan biri olan — boyuna
dayandırmaları, bu inanışın bir sonucudur.

I. Muhtesip: Pazarlarda fiyatları, tartı ve ölçü aletlerini, satılan malların kalitesini denetleyen görevli
II. Hilat: Halife tarafından gönderilen ve hükümdarlığın meşruluğuna katkı sağlayan kıyafet
III. Hâce: Devlet işlerinde hükümdara yardımcı olan vezir statüsündeki görevli
IV. Divan-ı Saltanat: Hükümdarın başkanlığında toplanan ve devlet işlerinin görüşüldüğü en üst makam
V. Gulam: Selçuklu ordusunun göçebe Türkmenlerden oluşturulan bölümü

I. Talaş Savaşı
II. Dandanakan Savaşı
III. Malazgirt Savaşı
IV. Katvan Savaşı
V. Bağdat Seferi

Selçukluların kuruluş yıllarına ait kaynaklar sınırlı olduğu gibi çoğunluğu birinci elden kaynaklar da değildir.

Selçuklu Devleti’nde gerçekleştirilen;

• ikta sisteminin uygulanması,
• Gulam sistemi ile Hassa birliklerinin kurulması,
• Bürokratik yapıda İran kökenli devlet adamlarından yararlanılması

922 yılında idil Bulgar hanına giden Abbasi halifesinin
elçilik heyetinde bulunan İbn Fadlan, seyahatnamesinde
Oğuzların bir kısmının Müslüman olmakla
birlikte çoğunluğun henüz eski Gök-Tanrı inancına
mensup olduklarını ifade etmiştir.

Buna göre Müslümanlar ile VII. yüzyılda karşılaşan Orta Asya Türkleri arasında İslamiyet’in yayılımının sınırlı ve yavaş olmasında;

I. Oğuzların göçebe olarak yaşaması,
II. Emevilerin Mevali politikasını uygulamaları,
III. Türklerin Şuubiye hareketinin etkisinde kalmaları

Oğuzlar arasında İslamiyet’in yayılması;

I. Endülüs Emevileri üzerine Abbasi hakimiyetinin kurulması,
II. Haçlı saldırılarında Ön Asya’nın savunulması,
III. İslamiyet’in Anadolu’da hakim inanış olması

I. Ömer Hayyam
II. İmam Gazalî
III. Nizamülmülk

Türk İslam devletlerinin siyasi - idari yapılanmasının oluşumunda;

I. Yakın Doğu devlet gelenekleri,
II. İslam inacının esasları,
III. ilk Türk devletlerinin özellikleri

Buna göre Selçukluların batı yönlü hareketiyle birlikte;

I. Oğuzların göçü,
II. siyasal merkezler,
III. fetih hareketleri