Cumhuriyet Dönemi - Toplumcu Şiir - 1

Türk edebiyatının en özgün seslerinin başında gelen sanatçı, ilk şiiri Yangını yazdığında on üç, Selviliklerde şiiri yayımlandığında ise on yedi yaşındadır. Türk şiirine birçok yenilik getirmiştir. İlk olarak şiirden heceyi, aruzu attı. Serbest nazım tarzını musiki gücüyle kaynaştırdı. Çeşitli takma adlarla, en çok “Orhan Selim” imzasıyla Resimli Ay dergisine ve birçok gazeteye yazdı. İt Ürür Kervan Yürür adlı kitabı Orhan Selim imzasıyla çıkmıştır. Şiirlerinde Mayakovski'nin önderlik ettiği fütürizm akımını benimsedi.

• Pragmatik, yani çıkarcı şiirdir.
• Şiir tezlidir, savunulan bir görüş vardır ve bu görüş kendini şiirde belli eder.
• Şair, toplumun bir parçası olduğu için şiirlerini toplumsal bir kaygı ile yazmalıdır.
• Şair ancak toplum şiirleri yazarak kendini geliştirebilir.
• Şiirde biçimden çok içeriğe önem vermişler bu sebeple de ölçüsüz, kafiyesiz şiirler yazmışlardır.

Ekmek büyük insanlıktan başka herkese yeter
pirinç de öyle
şeker de öyle
kumaş da öyle
kitap da öyle
Büyük insanlıktan başka herkese yeter

I. Şiirinin dış görünüşü, biçim özellikleri
II. Seslere uygun içeriği bulma anlayışı
III. Sinematografik, öyküleyici anlatım
IV. Edebiyatın çeşitli türlerinin özelliklerini bir araya getirme; hem birimde hem de bütünde anlam vurgusu
V. Modernist ve geleneksel unsurları bir arada kullanabilme

I. Olumlu insan/kahraman/tip
II. Devrimci romantizm
III. Tarihsel iyimserlik/geleceğe güven
IV. Sosyalist/devrimci hümanizm,
V. Yurtseverlik ve ulusallık-ulusalcıiık,
VI. Destansı ve halkçı bir anlatım
VII. Biçim-içerik-işlevde amaçlılık
VIII. Burjuva ideolojisiyle uzlaşmazlık

(I) Nazım Hikmet, 1920’li yılların başlarında fütürist kökenli vezinsiz şiirin örneklerini vererek Türk şiirinde edebî gelenekten köklü bir biçimde kopuşu başlatan isimlerden olmuştur. (II) Rusya'da gördüğü yeni hayatın ancak yeni bir formla işlenebileceği düşüncesi, Rus fütürist Dostoyevski’nin şiirinin peşinde yöneleceği özgün şiir tarzının ilk örneğini Sisler Bulvarında verir. (III) ilk kitabı 835 Satırda topladığı bu şiirler propagandist, poetik ve eleştirel hatta yergici içerikleriyle dikkati çeker. (IV) Jokond ile Si Ya U, Benerci Kendini Niçin Öldürdü?, Taranta Batu'ya Mektuplar gibi kitaplarındaki metinler, onun deyişiyle, birer “manzum roman"dır. (V) Şeyh Bedrettin Destanı adlı uzun epik şiiri, kendi toprağının, kendi kültürünün, Orta Doğu’ya yayılan bir genişlikte pek çok biçim ve içerik öğesinden atabildiğine yararlanmaya başladığı şiirinde bir dönüm noktasıdır.

• Pragmatik, yani çıkarcı şiirdir.
• Şiir tezlidir, savunulan bir görüş vardır ve bu görüş kendini şiirde belli eder.
• Şair, toplumun bir parçası olduğu için şiirlerini toplumsal bir kaygı ile yazmalıdır.
• Şair ancak toplum şiirleri yazarak kendini geliştirebilir.
• Şiirde biçimden çok içeriğe önem vermişler bu sebeple de ölçüsüz, kafiyesiz şiirler yazmışlardır.

Pencereye, kara bakıyorum:
“Eşini gaip eyleyen bir kuş
                                   gibi kar
geçen eyyamı nev baharı arar...”
Babam bu şiiri çok severdi.
Sen beğenmezsin.
“Sağdan sola, soldan sağa lerzânı girizan...”
Lambayı söndürmeden balkona çıktım.
“... gibi kar
               düşer düşer ağlar...”
Oturdum balkona iskemleye.
Havada çıt yok.

beynimden, etimden, iskeletimden
                                      geliyor bu!
her dinamoyu
                             altıma almak için
                                    çıldırıyorum!
tükrüklü dilim bakır telleri yalıyor,
damarlarımda kovalıyor
oto-direzinler lokomotifleri!
       trrrrum,
               trrrrum,
                         trak tiki tak
makinalaşmak istiyorum!

Bu dizelerde görülen;

I. Vezinsizlik, kafiyesizlik
II. Sözcüklere tonlamalar aracılığıyla yüklenen farklı bir iç uyum,
III. Kendi içinde kesik, basamak dizeler,
IV. Alışılmamış bağdaştırmalar aracılığıyla benzetme merkezli imgeler
V. Günlük, sıradan bir ofay