Cumhuriyet Dönemi Türk Tiyatrosu - 1

Sersem Kocanın Kurnaz Karısı adlı eseriyle --- , Sahibini Arayan Madalya'sıyla --- Cumhuriyet Dönemi tiyatromuzun kilometre taşlarındandır.

Daha çok günlük siyasi konuları, sosyal ve kültürel alandaki yozlukları, şakayla karışık acı, iğneleyici bir dille, sivri bir biçimde taşlayan, toplum eleştirisi yapan şarkı, parodi skeç, söylev, sözsüz oyun, şiir ve karikatürden kurulu doğaçlamaya açık gösteri ve oyunların sahnelendiği oyuncularla izleyenlerin içli dışlı oldukları, yazar ve izleyicinin de katılabileceği (daha çok büyük kentlere has) küçük tiyatro türüdür.

Cumhuriyet Dönemi’nde kırklı ve ellili yıllarda yazılan oyunlarda ya modern hayat düşkünü yeni zengin karısı ya da varsılların yaşama biçimine özenen, sınıf atlamak isteyen orta hâlli ev kadını tiplerine rastlarız. Yeni zengin karısı tipi, görgüsüzlüğü, rüküşlüğü, çıkarcılığı, düzenciliği ile sivrilmiştir. Orta hâlli ev kadını ise açgözlüdür, bencildir, kocasının dar olanaklarını zorlar, ona yaşamı zehir eder. Bu dönemin belli başlı oyun yazarlarından Cevat Fehmi Başkut, Reşat Nuri Güntekin, Ahmet Kutsi Tecer, Faruk Nafiz Çamlıbel bu tipe oyunlarında yer vermişlerdir. İsmail Hakkı Baltacıoğlu bu tipi bir kültür olgusu olarak tanımlamış ve “medeniyeti yalnız bir hassasıyla, modern hayat hassasıyla hazmetmiş, intibaksız” olarak nitelemiştir.

Tiyatroda kişiler, toplumcu gerçekçiliğin toplumsal yapıyı diyalektik çerçevede zıtların/sınıfların çatışması şeklinde açıklayan görüşünün bir sonucu olarak ekonomik açıdan ezen-ezilen, sömüren-sömürülen, kanan-kandırtan zıtlığı ve çatışması ekseninde iki farklı safta yer alırlar; derin bir çatışmanın tarafları olarak karşı karşıya gelirler. Toplumsal yapıyı diyalektik çerçevede zıtların-sınıfların oluşturduğu, zıtları-sınıflan ise ekonomik etkenlerin oluşturduğu görülür.

Ayşe Öğretmen, bir öğrencisine farklı dönemlerde yazılmış tiyatro eserlerinden hareketle kahramanların karşılaştırılması ödevi verir. Ödev için eserler,

I. Tanzimat Dönemi’nden tarihî konulu bir eser
II. Servetifünun yazarlarınca yazılmış bir eser
III. Darülbedayide oynanan ilk oyun
IV. Cumhuriyet Dönemi öz şiirin temsilcilerinden birinin yazdığı bir tiyatro olarak belirlenmiştir.

I. metin

BEY KIZI — Ben;
Hiçbir erkekten
Hiçbir şeyde geri kalmayan
Damarlarında aynı kan şahlanan
Bir Türk kızı olarak
Haykırıyorum: Beyim!
Emret öleyim. (Behçet Kemal Çağlar, Çoban)

II. metin

ZEYNEP — Savaşırken yiğitler sınır, siper önünde
Kadın olsun kız olsun keyif çatar yaşar mı?
Kadınla erkek için ayrı ayrı yurt var mı? (F. Nafiz Çamlıbel, Ateş)

KÖSEM: Oğlunu öldürmekten çekinmeyen
Torununu, kendinden bir adım daha uzak olanı
Yok etmekten geri durur mu hiç?
Sultan Murat gibi bir yırtıcıyla
Sultan İbrahim gibi bir çılgını doğurmuşum ben.
Değil kardeşim, bacım, değil anam babam, hani sultanlığı
alnıma yazan Tanrı’m dahi engel olmaya kalksa iktidarıma...

Kösem Sultan adlı tiyatro eseri; konusu, kişilerin ele alınışı, kurgusu, dramatik örgüsü, kullanılan dil ve anlatım özellikleri dikkate alındığında trajedi özellikleri göstermektedir. Yazar, Kösem Sultan adlı oyununda şiirsel bir dil kullanır, deyimlere ve özlü sözlere yer verir. Trajedinin dil özelliklerine uygun olarak argo ve çirkin sözlere yer vermez, Yazar bu eserinde eleştirel bir anlatım tutumu benimsemiş; diyalog, iç konuşma ve gösterme anlatım tekniklerini kullanmıştır.