Cumhuriyet Dönem'inde Hikaye ( 1923-1940 ) - 4

Cumhuriyet Dönemi’nde Reşat Nuri’den sonra ilk öykü kitaplarını 1923-1940 yılları arasında yayımlayan yazarlarımızı şöyle sıralayabiliriz: ---

Memleket Edebiyatı’na vücut verme gayreti. Birinci Dünya Savaşı ve Millî Mücadele’ye ait hatıra ve heyecanlarla zenginleşir. Cumhuriyet ilan edildiği zaman hikâyeciliğimiz bu manzara içinde, memleket gerçeklerini ifade etme endişesiyle bir arayış içindedir. Cumhuriyet sonrasında hikâyeciliğimiz, bu arama zevki ve anlayışıyla hem konu, hem mekân hem de anlatma tarzı bakımlarından zenginleşecek, farklı bakış açılarından insanımızı ve problemlerini yakalayacaktır.

Hepimiz değirmenin içine dolduk. Tavanda sallanan iki tane gaz lambası etrafa yarım bir aydınlık serpiyordu ve çarklar, taşlar, tozlu kayışlar dönüyor, dönüyorlardı. Hepsinin birden çıkardığı yırtıcı gürültü, yağmurun alçak tavandaki kesik hıçkırığına karışıyor; birbirini kovalayan gök gürültüleri bu korkunç ahengi tamamlıyordu. Değirmenci ve kızı duvarın dibindeki sedire oturmuşlardı. Sallanan lambalar genç kızın yüzünde acayip gölgeler oynatıyordu. Kendisini değirmenin karanlık bir köşesine çeken Atmaca çalmaya başlamıştı.

Romanlar da yazmış olmasına karşın edebiyatımıza asıl katkısı hikâyeleriyle olmuştur. Hikâyeleri toplum ve siyasetle ilgili görüşleriyle yakından ilişkilidir. Tam bir gözlemci tavrı vardır hikâyelerinde. Kahramanları; Tophane ambarı kâtibi Arif, postacı Tevfik Efendi, saatçi Rıfat Efendi, deri fabrikası işçisi Hasan, ırgat Halil İbrahim gibi halktan kişilerdir. Ele aldığı insanları gülmece öğesini incelikle ele alarak, iyisiyle kötüsüyle büyük bir insan sevgisi ve hoşgörüyle anlatır. Sanatçının hikâyelerinde en acı olaylar bile karamsarlıkla değil belli bir umut duygusuyla ele alınır. Köylünün, şehirlinin, bütün bir toplumun sorunlarını anlatır. hikâyeler I ve II (1946), Sahan Külbastısı (1983), Veysel Çavuş (1984), Bir Kucak Çiçek (1984), Hava Parası (1984) hikâye kitaplarından bazılarıdır.

Deniz, “Cumhuriyet Dönemi Hikâyeciliği” konulu tezinde bir makaleden alıntıladığı aşağıdaki bölümü hazırladığı metne yerleştirdi.

“Türk öykücülüğünde ilk defa olaysız, entrikasız bir sadelikle de öykü yazılabileceğini ispatlamıştır. Onun öykülerinde olağanüstü şeyler olmaz. Küçük bir diyalog, bir anın tespitidir onun yaptığı. Onun öyküleri sarsıcı, çarpıcı değildir ama sıcak, içten, inandırıcıdır. Esendal, Türk insanının zaaf ve güçlü yanlarını, onları yaşatan iç dinamikleri, değişim karşısındaki tavırlarını öyküleriyle açık etmiştir. Onun öyküleri tümüyle duyum, gözlem ve tanıklıklara yaslıdır. Öykülerde hiçbir olağanüstülük yoktur.”

Bu alıntıdan hareketle Deniz, Memduh Şevket Esendal’ın öykücülüğüyle ilgili;

I. Olay örgüsünün ve merak unsurunun ön planda olduğu hikâyeler yazmıştır.
II. Öykülerinin konusunu Türk insanının yaşam biçimi ve dünya görüşünden almıştır.
III. Türk edebiyatında durum hikâyesinin ilk temsilcilerindendir.

I. Sanatçılar Atatürk devrimlerini halka tanıtmaya çalışmışlardır.
II. Konular genellikle Türk tarihi, geleneği ve yaşamından seçilmiştir.
III. Batı medeniyetini Anadolu halkına tanıtmayı amaç edinmişlerdir.
IV. Halk, millet, memleket, çağdaş uygarlık kavramlarına fazlasıyla yer verilmiştir.
V. Köy ve köylünün sorunları, köyden kente göç gibi toplumsal temalar çokça işlenmiştir.

I. Ses
II. Yeni Dünya
III. Yüksek Ökçeler