Doğu ve Güney Cepheleri - 1

24 Eylül 1920 tarihinde Kâzım (Karabekir) Paşa komutasındaki Türk ordusu, Ermeni saldırılarını önlemek için harekete geçmiştir. Ermeniler yenilgiye uğramış ve barış istemek zorunda kalmıştır. 2-3 Aralık 1920’de Büyük Millet Meclisi Hükümeti’yle Ermenistan arasında Gümrü Antlaşması imzalanmıştır.

 Bu antlaşmaya göre; 

• Kars ve çevresi Türkiye’ye geri verilecek.

 • Aras Nehri Türkiye ile Ermenistan arasında sınır olarak belirlenecektir. 

• Ermenistan, Sevr Barış Antlaşması ve Türkiye aleyhine olan diğer antlaşmaları tanımayacak, Sevr Barış Antlaşmasıyla Ermenistan’a verilmesi öngörülen Anadolu topraklarından vazgeçecektir. 

• İki ülke arasında diplomatik ilişkiler kurulacak, telgraf ve telefon gibi iletişim imkânları sağlanacaktır. 

Gümrü Antlaşmasının bu maddeleri incelendiğinde; 

I. Sınırların tespitinde doğal unsurlardan yararlanılmıştır. 

II. BMM ile Ermenistan arasında diplomatik ilişkiler kurulmuştur. 

III. İki ülke arasındaki siyasi ilişkilerin artması amaçlanmıştır.

 IV. Türkiye kaybettiği toprakların bir kısmını geri almıştır,

Kâzım Karabekir, Ermenilerle imzalanan Gümrü Antlaşması’yla ilgili şunları söylemiştir.” Ermenilere Sevr Barış Antlaşmasındaki imzalarını geri aldırdık. Anlaşma şartı olarak Ankara Hükümeti’nin istediği gibi 2000 tüfek, 3 batarya ve 40 makineli tüfeği Ermenilerden aldım....”

 Kazım Karabekir’in bu sözünden yola çıkarak;

I. Ermeniler Doğu’daki isteklerinden vazgeçmişlerdir.

 II. Türk ordusunun teçhizat ihtiyacının bir kısmı karşılanmıştır.

 III. TBMM ilk diplomatik başarısını elde etmiştir,

Sosyal bilgiler öğretmeni derste Gümrü Antlaşmasıyla ilgili olarak: “Sevr Barış Antlaşması’nın geçersizliği ilk kez uluslararası antlaşmada onaylanmıştır.” demiştir.

Türk halkının bu davranışı; 

I. Vatanseverlik 

II. Uzlaşmacılık 

III. Milliyetçilik IV. Bağımsızlık

Bu bilgi ve haritaya göre; 

I. Türk halkı işgallere karşı tepkisiz kalmamıştır. 

II. Güney Cephesinde düzenli ordu sayesinde Fransızlar yenilmiştir.

III. Osmanlı Devleti, Sovyetler birliği ile Ermenilere karşı birlikte hareket etmişlerdir. 

IV. Mondros Ateşkes Antlaşması’ndan sonra Yunanlar, Ermeniler ve Fransızlar işgale başlamışlardır.

Brest Litovvsk Antlaşmasından sonra Çarlık Rusya Dönemi’nde Rus ordularının işgal ettiği yerler boşaltılmış, Kafkasya’da kurulan Ermeni Devleti, Büyük Ermenistan devletini kurmak için saldırılar düzenleyerek Doğu Anadolu’yu almayı amaçlamıştır. Bunun üzerine TBMM, XV. Kolordu Komutanı Kazım Karabekir’i Doğu Cephesi komutanlığına atamıştır. Böylece TBMM ilk resmi cephesini açmıştır. Yapılan harekât sonucunda Ermeniler Doğu Anadolu’dan çıkarılmıştır. Ermeniler barış isteyerek Gümrü Barış Antlaşması’m imzalamak zorunda kalmıştır.

 Bu antlaşmaya göre;

 • Ermeniler, Doğu Anadolu’daki emellerinden vazgeçecektir. 

• Aras Nehri - Çıldır Gölü hattı, Türk - Ermeni sınırı olarak kabul edilecektir.

 • Ermenistan, Sevr Barış Antlaşmasındaki imzalarını geri alacaktır.