Edebi Akımlar - 1

Sürrealizme zemin hazırlayan akım, Tristan Tzara (Tristan Zara) ve arkadaşları tarafından Fransız edebiyatında XX. yy. başlarında geliştirilen bir akımdır. I. Dünya Savaşı'nın hemen ardından doğan umutsuzluk ve güvensizlik ortamının ürünüdür. Yerleşik dil ve estetik kuralların tümünü reddeden bu akım, kapalılığa yönelip çağrışımları temel almıştır. Fransızcada “oyuncak tahta a f anlamındaki kelimeyi kendisine ad olarak seçen bu akım 1921 yılına kadar devam etmiştir.

Bak göğün balkonlarından, geçmiş seneler
Eski zaman esvaplariyle eğilmişler;
Hüzün yükseliyor, güleryüzle, sulardan.
Seyret bir kemerde yorgun ölen güneşi
Ve uzun bir kefen gibi doğuyu saran
Geceyi dinle, yürüyen tatlı geceyi.

- Özgürce seçilen kelimeler, kuralsız anlatım, otomatik yazı kullandıkları başlıca biçimsel öğelerdir.
- Modern hayatın hareketliliğini, ilerlemeyi, değişimi ve hızı yüceltmiştir.
- Sanatın, hareketsizliği değil hızı, dinamizmi ve makineyi anlatması gerektiğini savunmuşlardır.
- Nâzım Hikmet, Rus edebiyatındaki önemli temsilcileri arasında sayılan Mayakovski’den etkilenerek Türk edebiyatında bu akımın özelliklerinin görüldüğü şiirler yazmıştır.

Musiki, her şeyden önce musiki
Onun için tekli mısralardan şaşma
Kıvrak olur, erir havada sanki
Ağır aksak söyleyişe yanaşma

………. , rüya ve esrarı hayattan çıkaran pozitivizme, varlık ve tabiatta sadece dışı gören natüralizme ve parnaslara tepki olarak doğmuş bir akımdır. Onlara göre şiir, realite ile bütün bağların kesildiği noktada başlar ve sonsuzluğa doğru gelişir. 1880’li yıllarda çoğu yabancı kökenli şâirler grubu tarafından ortaya atılan bir edebî akım kozmopolit bir harekettir. Bu ortamda gelişen ve görülebilen gerçeklerin ardında başka gerçeklerin bulunduğuna inanan; bu gerçeklere farklı bir yaklaşımla ulaşılabileceğini savunan, sezgisel yaklaşımların gerekliliğine inanan ……… , materyalizmle beslenen ve makineleştiren realizm ve natüralizme karşıdır.

Hep musikî, biraz daha musikî;
Havalanan bir şey olmalı mısra,
Deli bir gönülden kalkıp gitmeli.
Başka göklere, başka sevdalara.

Kelime seçerken de meydan senin;
Dumanlısı güzeldir türkülerin;
Öyle hem seçik olsun hem kapalı.

Güzel gözler tül ardında görünsün.
Ak yıldızlar maviliğe bürünsün
Ilgıt ılgıt sonbahar göklerinde.

I. Realizmin şiirdeki yansımasıdır.
II. Sanat sanat içindir görüşü hâkimdir.
III. Kişise! duyguların yerine dış dünyadaki gözlemler anlatılmaktadır.
IV. Şiirde fayda şiirin biçimine tercih edilmelidir.
V. Sözcük seçiminde son derece hassas davranılmaktadır.

……… bir sanatçı yaşanan ve gözlemlenenleri bütün çıplaklığıyla anlatır. Bunun için gerektiğinde anket gibi bazı sanat dışı yöntemlere dahi başvurur. Yapıtlarında okuru eğitme gibi bir amacı olmadığından ve şiiri salt biçim olarak gördüğünden biçim güzelliğine önem verir. Dizelerin dış yapısı, sözcüklerin sıralanışı, ritim ve seslerin uyumunu ön plana alır. Ölçü ve uyağa çok önem verir. ……… , bu akımın önemli temsilcisidir.

Hayır, hayal ile yoktur benim alışverişim...
Înan ki; her ne demişsem görüp de söylemişim.