Ekosistem, Enerji Akışı ve Madde Döngüsü - 1

Dünya ekosistemindeki tür kayıpları bütün canlıların yaşamını olumsuz yönde etkilemektedir. Ekosistemde her bir tür, birbirleri ile karşılıklı ve karmaşık ilişkiler içinde olduğu için bir türün yok olması birbirine bağlı olan türleri de olumsuz yönde etkilemekte ve bu türlerin de yok olmasına neden olmaktadır.

Canlıların yeryüzüne dağılışını etkileyen faktörlere bağlı olarak farklı bitki ve hayvan topluluklarını barındıran bölgeler bulunur. Bu bölgelerde çeşitli özelliklere sahip pek çok ekosistem vardır. Benzer bitki ve hayvan topluluklarını barındıran bu bölgelere “biyom” adı verilir. Her biyomun kendine özgü bitki ve hayvan türleri vardır.

I. Savan biyomu
II. Çalılık biyomu
III. Ilıman yapraklarını döken ormanlar biyomu
IV. Ilıman çayırlar biyomu
V. Çöl biyomu

Biyoçeşitlilik çeşitli faktörlere bağlı olarak artar veya azalır.

Coğrafya öğretmeni öğrencilerin dikkatini çekmek ve konuyu ilginç hale getirmek için, bir azotun hayat hikâyesini anlatıyor: “Gözle görülemeyen bir gazım. Ben varlık âlemine geleli neler gördüm, neler geçirdim. Bir şimşek, yıldırım veya yağış gibi doğa olaylarıyla toprağa nitrik asit olarak geçene kadar birçok azot arkadaşımla beraber atmosferde özgürce dolaşıp durdum. Azot arkadaşlarımdan bir kısmıyla bakteriler tarafından nitratlara dönüştürülerek bitkilerin yararlanabileceği besinler hâline geldik. Bir süre sonra bitkiler bizleri topraktan alarak proteinlere dönüştürdü. Tam bitkilerdeki yeni mekânımıza alışmıştık ki bu defa ne olduğunu anlayamadığımız bir kargaşadan sonra birincil tüketici olan ineğin vücuduna girdik, ineğin vücudunda bir süre seyahat ettikten sonra, ineğin ölmesi ile mantarlar ve ayrıştırıcı bakteriler tarafından parçalanarak toprağa karıştık. Benim de içinde bulunduğum bir grup atom, parçalanma sırasında serbest kalarak ilk bulunduğumuz yer olan atmosfere geri döndü.”

Coğrafya öğretmeni öğrencilerin dikkatini çekmek ve konuyu ilginç hale getirmek için, bir azotun hayat hikâyesini anlatıyor: “Gözle görülemeyen bir gazım. Ben varlık âlemine geleli neler gördüm, neler geçirdim. Bir şimşek, yıldırım veya yağış gibi doğa olaylarıyla toprağa nitrik asit olarak geçene kadar birçok azot arkadaşımla beraber atmosferde özgürce dolaşıp durdum. Azot arkadaşlarımdan bir kısmıyla bakteriler tarafından nitratlara dönüştürülerek bitkilerin yararlanabileceği besinler hâline geldik. Bir süre sonra bitkiler bizleri topraktan alarak proteinlere dönüştürdü. Tam bitkilerdeki yeni mekânımıza alışmıştık ki bu defa ne olduğunu anlayamadığımız bir kargaşadan sonra birincil tüketici olan ineğin vücuduna girdik, ineğin vücudunda bir süre seyahat ettikten sonra, ineğin ölmesi ile mantarlar ve ayrıştırıcı bakteriler tarafından parçalanarak toprağa karıştık. Benim de içinde bulunduğum bir grup atom, parçalanma sırasında serbest kalarak ilk bulunduğumuz yer olan atmosfere geri döndü.”

Dünya üzerinde her bir alan, farklı iklim, bitki ve hayvanlarla özdeşleşmiştir

Yapılan araştırmalarda birçok canlı türü için sınırlayıcı en alt ve en üst sıcaklığın -40 °C ile +40 °C arasında olduğu belirlenmiştir. Yine araştırmalar bu canlıların toprak yüzeyinden yaklaşık 10 m derinliğe ve 120 m yüksekliğe kadar yaşayabildiklerini göstermiştir. Daha yükseklerde ise geçici olarak yaşayan kuş, bakteri, virüs vb. canlı ve canlı kalıntılarına rastlanabilir.

Belli çevresel koşullara sahip bir ortamda yaşayan bitkisel ve hayvansal popülasyonların bir araya gelmesiyle oluşan topluluğa ……………. denir. Bu alanlar sadece bitkisel veya hayvansal popülasyonlardan oluşabildiği gibi her ikisinin karışımından da oluşabilen tür topluluklarıdır.

Aşağıdaki şekilde besin zincirine ilişkin bir örnek gösterilmiştir

Aşağıda bazı biyomlarda görülen iklimler ve yaşayan hayvan türleri eşleştirilmiştir.

I. Savan biyomu - Akdeniz iklimi - Kurt
II. İğne yapraklı ormanlar biyomu - Ilıman Okyanusal iklim- Vaşak
III. Tropikal yağmur ormanları biyomu - Ekvatoral iklim- Kaplan
IV. Çalılık biyomu - Sert karasal iklim - Aslan

Biyoçeşitliliği etkileyen canlıların başında insan gelir, insanların biyoçeşitlilik üzerindeki olumsuz etkisi özellikle Sanayi Devrimi sonrasında hız kazanmıştır.

10° - 20° kuzey paralelleri ile 10° - 20° güney paralelleri arasında yer alan biyomdur.
Bu bölgede sıcaklık yüksektir ancak yağış rejimi düzensizdir. Yaklaşık altı ay yağış görülmez.
Bitki topluluklarını yağışlı dönemde yeşeren, kurak dönemde kuruyan savan denilen uzun boylu ot toplulukları oluşturur.
Bu biyomda aslan, kaplan, çita, babun, zürafa, zebra, fil, bizon, antilop, geyik ve timsahlar yaşar.

Sanayileşme ve kentleşme sürecine bağlı olarak ortaya çıkan kirlilik, birçok canlı türünün ortadan kalkmasına neden olduğu gibi mevcut canlıların hastalanmasına da yol açar.

I. Bitkilerin fotosentez yapması
II. Karbonatlı kayaçların çözülmesi
III. Deniz hayvanlarının kabuk oluşumu
IV. Ölen canlıların çürümesi
V. Fosil yakıtların oluşumu

I. Deprem
II. Erozyon
III. Tusunami
IV. Volkanik faaliyetler

I. Solunum
II. Fotoliz
III. Fotosentez
IV. Oksidasyon

Su moleküllerinin güneş ve yerçekiminin etkisiyle ekosferdeki döngüsüne “su döngüsü” denir.