Geçiş Dönemi Şiirleri - 1

Hükümdar şöyle dedi: “Bağın nedir, söyle; seni nasıl bir köstek ile bağlamalıdır?”

(VEZİRİN HÜKÜMDARA CEVABI)

……  dedi:
— Benim için bağ ve köstek olacak bir kaç şey vardır; bak, onları belirteyim. Beni bulan kimse mütevazı tabiatlı, alçak gönüllü ve tatlı dilli olmalıdır. Kendisini gözetmeli ve hiç bir zaman ifrata gitmemeli, kötü ve çirkin işlere yaklaşmamalıdır.

12. yüzyılda -----tarafından dörtlüklerle ve hece ölçüsüyle yazılmış dini, tasavvufi ve öğretici şiirlerden oluşan -----; öğretici özelliği ağır bastığı için sanatsal nitelik taşımaz. Eserin yazılma amacı halka İslamiyet’in esaslarını öğretmektir

- Ey bey gücünün yettiği kadar kanunu tatbik et ve halkın hakkını vermeye çalış
- Cömert ol halka mal dağıt yedir. Beyler hasis olursa adları kötüye çıkar
- Ay Toldı yer öptü ve dedi: Hükümdarın görü sevinç ile parlarsa devlet ona hizmet edene elini uzatır.

Edip Ahmet atım edep, pend sözüm
Sözüm bunda kalur barur bu özüm
Kalur küz, keçer yaz, baru; bu ömür
Tüketür ömürni bu yazım küzüm

Günümüz Türkçesiyle:

Edip Ahmet sözüm öğüttür
Özüm göçer, sözüm kalır
Yaz geçer, güz gelir, ömür biter
Yazım, güzüm, ömrüm tüketir

I. Geçiş döneminin ilk eseridir.
II. Yusuf Has Hacib tarafından yazılmıştır.
III. Mesnevi tarzında aruzla yazılan ilk eserdir.
IV. Eserde alegorik bir anlatım, dört kavramı karşılayan dört simge vardır.

Kutadgu Bilig, içerik olarak hukuk ve adaletin yürütücüsü olan hakanı simgeleyen ….; “mutluluğu, iyi talihi ve devleti” simgeleyen vezir … aklı ve zekâyı temsil eden ve sonradan vezir olan oğlu …. ve yaşamın sonunu, kanaati simgeleyen ‘münzevi’ arasındaki konuşmalardan oluşmaktadır.

Orta Asya Türklerinden yayılmaya başlayan eserler günümüze kadar gelmişse bunu, onun Türkçeyi katkısız kullanma gayretine bağlayabiliriz. Türk tasavvuf akımının örneklerini “özlü sözler” ile vermeye başlamıştır. İslam’ın inanç ve ibadetleri, iç âleme ait görüşler eserlerinde mevcuttur.

Yüknekli Edip Ahmet bin Mahmud tarafından 12. yüzyılda Karahanlı sahasında yazılmış ve ilk İslam! eserler arasındadır. Dinî ve ahlaki anlayışla yazılan bu eseri Edip Ahmet vaaz ve nasihat kitabı olarak oluşturmuştur. Eserin dört yazması günümüze ulaşmıştır: Semerkant nüshası, Ayasofya nüshası, Topkapı müzesi nüshası, Ankara Seyyîd Ali nüshası.