Geleneksel Türk Tiyatrosu - 2

........ ,daha çok köy çevrelerinde, yılın belirli günlerindeki bazı törenlerle düğünlerde ve genellikle kış aylarında düzenlenen sıra gecelerinde sergilenir. Oyunların bir kısmı köken bakımından eski kutsal törenlere dayanır. Bazı oyunların belirli bir zamanda, belirli bir biçimde ve bolluk, bereket getirmesi ümidiyle sunulmasını dikkate alan Metin And, oyunların büyük bir kısmının bolluk töreni kalıntısı olduğunu savunur.

........ oyununun kökeni konusunda değişik görüşler ileri sürülmektedir. Cava, Endonezya ya da Çin gibi Uzak Doğu ülkesinde ortaya çıkmış ve Hindistan üzerinden Orta Doğu’ya gelmiş olması akla yakındır. Bazı kaynaklar oyunun 14. yüzyılda Orhan Gazi zamanında Bursa’da ortaya çıktığını ileri sürüyorsa da günümüzde daha yaygın bir görüşe göre Türkler bu oyunun tekniğini 16. yüzyılda Mısır’dan almış ve bu oyun türüne ........ adı altında kesin biçimini 17. yüzyılda kazandırmışlardır.

Oyunun asıl bölümü, belli bir olayın canlandırıldığı ....... bölümüdür. Orta oyununun bu bölümü genellikle iki paralel olay dizisinde gelişir. ........ dekorunda gelişen olaylarda genellikle Kavuklu bir iş arar. Pişekâr’ın ona iş bulmasıyla olaylar gelişir. Dükkâna gelip giden çeşitli müşterilerle ilgili oyunlar da vardır. İkinci olaylar dizisi ........ denilen ev dekorunda geçer. ....... takımının, Pişekâr aracılığıyla ev araması ve bir eve yerleşmesi biçiminde olaylar gelişir.

(I) Geleneksel Türk tiyatrosunun birçok bakımdan Karagöz’e benzeyen ama canlı oyuncularla oynanan bir türü de orta oyunudur. (II) 16. ve 17. yüzyıllardaki kol oyunu, taklit oyunu, meydan oyunu ve zuhuri gibi oyuncu kollarının gösterilerinden kaynaklanan bu gösteri türü kesin biçimini ve orta oyunu adını 19. yüzyılda almıştır. (III) Karagöz’de ve İtalyanların commedia dell’arte’sinde olduğu gibi orta oyununda da yazılı bir oyun metni yoktur. (IV) Oyun yeri seyircilerin çevrelediği ve palanga adı verilen hemen hemen boş bir alandır. (V) Oyunda erkek seyirciler ve kadın seyirciler bir arada otururlar.