Gölge - 1

Güneş tutulması Ay’ın yörünge hareketi sırasında Dünya ile Güneş arasına girmesi sonucunda oluşur. Bu olay, Dünyanın belli bölgelerinden çıplak gözle gözlenebilmektedir.

Bu doğa olayı ile ilgili,

I. Işığın doğrusal yayılmasının bir sonucu olarak oluşur.
II. Ay’ın Güneş’e olan uzaklığının değişmesi Dünya üzerinde tutulmanın izleneceği alanın genişliğini değiştirir.
III. Ay’ın gölgesi Dünya üzerine düşer.

Yere dik konumda bulunan 20 cm uzunluğa sahip bir cismin gölge boyu gün içinde farklı zamanlarda ölçülüp kaydediliyor.

Bir sokak lambası etrafında belirlenen üç noktadan geçen Özge bu noktalardan geçerken oluşan gölge boylarını aşağıdaki grafikteki gibi çizmiştir.

Bir öğrenci kalp şeklinde kestiği karton parçasına el feneri ile ışık tutmuş ve duvarda Şekil l’deki gölgenin oluştuğunu gözlemlemiştir.

Ardından düzeneğinde bazı değişiklikler yaparak duvardaki gölgenin Şekil ll’deki gibi olmasını sağlamıştır.

Güneş 1 yönündeyken evin gölgesinin yönü görseldeki gibi çizilmiştir.

Osman karanlık ortamda “Gölge Boyunu Değiştirelim” adlı bir etkinlik hazırlıyor.

Bunun için özdeş deney malzemeleri kullanarak aşağıdaki düzenekleri oluşturuyor.

Osman yaptığı etkinlik sonucunda cisimlerin gölge boyları arasındaki ilişkiyi yukarıdaki gibi gözlemliyor.

Buna göre sadece yukarıdaki deney sonuçlarından yola çıkarak Osman;

I. Ekran boyutu büyüdükçe gölge boyu da büyür.
II. Işık kaynağı cisimden uzaklaşırsa gölge boyu küçülür.
III. Cismin ekrana olan uzaklığı ile gölge boyu arasında bir ilişki yoktur.

Bilgi: Işık ışınları opak (saydam olmayan) bir cisme çarptığı zaman bu cismin içinden geçemez. Opak cisim, ışık ışınlarına engel olduğu için cismin arka yüzünde karanlık bir bölge oluşur. Bu bölge ise tam gölge olarak adlandırılır.

“Tam gölge” konusu ile ilgili el feneri, basketbol topu ve perde kullanarak yanda verilen düzenek oluşturuluyor ve oluşan gölge gözlemleniyor.

Ardından düzenekte bazı değişiklikler yapılarak perde üzerinde yukarıdaki gölge elde ediliyor.

Karanlık bir ortamda ışık kaynağı, yapıştırıcı kutusu ve ekran kullanılarak bir düzenek oluşturuluyor.

Düzenekte farklı uygulamalar sıra ile yapılarak yapıştırıcı kutusunun gölge boyları ile ilgili aşağıdaki grafik elde ediliyor.