Güneş ve Ay Tutulmaları - 1

26 Aralık 2019 tarihinde gerçekleşen halkalı Güneş tutulması, Dünya’nın bazı bölgelerinde izlenebilse de ne yazık ki Türkiye’den gözlemlenememiştir. Temelde Ay, Dünya ve Güneş’in yörüngeleri üzerinde aynı doğrultuya gelmesiyle oluşan tutulma olayı, Güneş’in içini boşmuş gibi gösteriyor ve ortaya izlemesi keyifli bir görüntü çıkıyor. Ancak Güneş tutulmalarının tek türü halkalı Güneş tutulması değildir. 2020 yılı için ise güneş filtrelerinizi hazırlamalısınız. Çünkü bu yıl Güneş tutulmasını ülkemizden izleyebileceksiniz. İlk tutulma 21 Haziran’da parçalı tutulma olarak gerçekleşecek ve Güneş’in yalnızca bir kısmı Ay tarafından kapatılacak. Bilim insanları bu tutulmanın saatlerini ve Güneş’in örtülme miktarını tablodaki gibi hesaplamışlardır.

Yukarıda Güneş tutulması ile ilgili bazı bilgiler verilmiştir.

Ay, yörünge hareketi sırasında Dünya’nın gölgesine girer. Bu durumda Ay, tutulması gerçekleşir. Güneş tutulması ise Ay’ın gölgesinin Dünya ’nın belirli bölgelerine düşerek Güneş ’in bir süre kararmış gibi görünmesi olarak tanımlanır.

Okulunda yapılan bilim şenliğinde projesinı sergileyen Tuna'nın hazırlamış olduğu tasarım aşağıdaki gibidir.

Fatih Öğretmen; fen bilimleri dersinde tutulmalar ile ilgili aşağıdaki deneyi yapacaktır.

Bilgi: Ay’ın, Güneş’in Dünya’dan disk hâlinde görünen ışığını tümüyle örtmesi sonucu otu şan tutulmaya “Tam Güneş Tutulması” denir. Ay’ın Güneş’i kısmen örtmesi sonucunda “Parçalı Güneş Tutulması” gözlenir.

Bilgi: Güneş tutulması, Ayin yörünge hareketi sırasında Dünya He Güneş arasına girmesi ve dolayısıyla Ayin Güneş’i kısmen ya da tümüyle örtmesi sonucunda gözlemlenen doğa olayıdır.

Yaşanan bu doğa olayı ile ilgili;

I. Bu doğa olayı Ay tutulmasıdır.
II. Dünya’nın herhangi bir yerinden bakan gözlemci Ay’ı göremez.
III. Gerçekleşen doğa olayında Ay’ın Güneş’e olan uzaklığı Dünya’nın Güneş’e olan uzaklığından büyüktür,

Ay ve Güneş tutulmaları çok eski çağlardan beri bilinen doğa olaylarıdır. Dünya, Ay ile birlikte Güneş çevresinde gerçekte var olmayan ancak var olduğunu kabul ettiğimiz yörünge adı verilen bu çizgi üzerinde dolanma hareketi yapar. Ay’da Dünya etrafında bir yörünge üzerinde dolanır. Ay’ın Dünya etrafında izlediği yörünge ile arasında 5°’lik bir açı vardır. Bu nedenle Ay her bir dolanım sonrasında 5°’lik bir açıyla farklı bir yörünge izlemektedir.

Ay, Dünya’nın etrafında dolanırken bazı zamanlar Dünya’nın gölgesinde kalır. Bu durumda Ay, Güneş’ten gelen ışınları alamaz ve Dünya’nın gölgesi Ay’ın üzerine düşer. Bu durumda Ay tutulması gerçekleşmiş olur. Kanlı Ay tutulması esnasında Dünya’da Güneş’in yeni doğduğu ve battığı yerlerdeki güneş ışınlarının kırılması sonucunda Ay kırmızı bir renkle kaplanmış gibi görülür.