Halk Şiiri - 3

Alevi-Kızılbaş tarikatından olan tekke ozanlarının tarikatlarıyla ilgili temaları işleyen şiirlere ………….. adı verilir.

……… , Bektaşi tarikatından olan tekke ozanlarının tarikatlarıyla ilgili temaları işleyen şiirlerdir. Kutsal bir esinle söylendiğine inanıldığı için, bu isim verilmiştir.

Sırat kıldan incedir
Kılıçtan keskincedir
Varıp anın üstüne
Evler yapasım gelir

Ciddi bir düşünce ya da duyguyu iğneli ve gülmeceli bir dil ve üslupla anlatan şiirlerdir. Özellikle Bektaşi ve Alevi ozanlarınca söylenmiştir. Evreni, Tanrı’nın bir görüntüsü olarak alan, insanı da bu görüntünün bir parçası diye değerlendiren tasavvuf ozanı; Tanrı ile kul arasındaki ilişkinin korkuya değil, sevgiye bağlı olduğuna inanır. Tanrı kendisinin bir parçası olan yaratığı, kendi yarattığı için sever, sevdiği için de onu her zaman bağışlar.

Aşkın âşıklar öldürür
Aşk denizine daldırır
Tecelli ile doldurur
Bana seni gerek seni

Tasavvuf edebiyatında; tarikat büyüklerinin (pirlerin ve mürşitlerin) müritlerine ve tarikata yeni giren dervişlere öğüt vermek, tarikat derecelerini ve usullerini öğretmek için söyledikleri didaktik manzumelerdir. Tekkelerde belirli usul ve erkâna göre söylenirlerdi. Dörtlük sayısı 5-7 arasında değişir.

Bütün evren Tanrı’nın bir görüntüsü olduğuna göre, insanları dil, din, mezhep, ulus, yoksulluk, zenginlik, bilgililik, bilgisizlik, vb. bakımlarından değerlendirmez, hepsini “bir” ve eşit görür; “Yetmiş iki dil bizdedir” (Âşık Haşan) der, gönlünü anlatırken “ Bir dem varır mescitlere, / Yüz sürer orda yerlere, / Bir dem varır deyre (kiliseye) girer, / İncil okur, ruhban (rahipler) olur” (Yunus Emre) diye tanımlar onu. Bektaşi ve Alevi ozanlarının söyledikleri ……… , ham sofuların kaba din anlayışlarını alaya almak için söylenmiş şiirlerdir.