II. Tanzimat Şiiri - 2

Ne idim ben, ne tabii bir kız Belki sahrada rebii bir kız

Başka bir haletle çağlar cüybarın şevki yok Ah eder, inler nesim-i bi-kararın şevki yok   

---- Türk edebiyatının Avrupalı bir çizgiye oturup yenileşmesinde büyük pay sahibidir. Dizelerinde aşk, tabiat ve ölüm konularını dile getirmiştir. Lirik konularla yetinmeyen sanatçı, felsefi ve metafizik temaları konu alan şiirler de yazmıştır. Bu bakımdan sanatçı, Türk şiirine metafizik ürpertiyi getirmiştir.

I. Makber, sonudur dakayıkın bu Bir sırr-ı garibi Halık'ın bu Bir nür ki meyledince haba İnmekte şu bir yığın türaba 
II. Bu ayrılık bana yaman geldi pek Ruhum hasta, kırık kolum kanadım Ya gel bana ya oraya beni çek Gözüm nuru oğulcuğum, Nijad'ım 

Ne alemdir bu alem akl u fikri bi-karar eyler
Hep i'cazat-ı Kudret pi-i çeşmimden güzar eyler 
Seraser nurlardır renklerle istitar eyler
Semavi handelerdir gökyüzünden Hakk nisar eyler
Çemendir, bahrdır, kah-sardır, subh-ı rebiidir
Bu yerlerde doğan bir şair olmak pek tabiidir

Günümüz Türkçesiyle
Bu nasıl bir alemdir ki aklı ve fikri kararsız eyler
Allah'ın kudreti daima gözümün önünden geçer
Baştan başa nurlardır ve renklerle örtülür
Gökyüzünden hakkın seçtiği semavi gülüşlerdir
Çimendir, denizdir, dağdır, ilkbahar sabahıdır
Bu yerlerde doğan bir kişinin şair olması pek doğaldır

I. Nağme-i Seher, Abdülhak Hamit Tarhan'ın şiir kitaplarındandır. 
II. Muallim Naci, divan şiiri geleneğine hakim bir sanatçıdır. 
III. Recaizade Mahmut Ekrem, zerrelerden güneşe değin her şeyin şiirde işlenebileceğini söyleyerek şiirin konu yelpazesini genişletmiştir. 
IV. Abdülhak Hamit Tarhan, şiirlerinde sanat için sanat prensibine bağlı kalmıştır 
S. Muallim Naci, Tercüman-, Hakikat'e yolladığı şiir ve yazılarla edebiyat dünyasına adım atmıştır. 

Çık Fatma! Lahitten kıyam et Yanımdaki haline devam et

Ketm etme bu razı öyle bir söz Ben isterim ah öyle bir söz 
 

Divan şiirinin şekil özelliklerini sürdürmüştür. 
Eski-yeni tartışmasında, eleştirilerini Demdeme adıyla ortaya koymuştur. 
Recaizade Mahmut Ekrem ile uyak tartışmasına girmiştir

Ben gurbet-i daimide kaldım Bir türbe-i bi-ümide kaldım Ufkumdan o rnahpare gitti Bir matla'ı şeb-nisare gitti 

 I. Grup                                                         II. Grup 
I. Namık Kemal                                           • Zemzeme 
II. Nabizade Nazım   
III. Recaizade Mahmut Ekrem                     • Şerare 
IV. Abdülhak Hamit Tarhan   
V. Muallim Naci                                           • Sahra 
 

Kenar-ı bahrde hoş bir mahaldir, nazır-ı alem Tahaccür eylemiş bir mevctir, üstünde bir adem Hayalettir, oturmuş, fikir ile meşguldür her dem Giyinmiştir beyaz amma bakarsın arz eder bir matem Bulutlar, dalgalar, yıldızlar etrafımda hep mahrem Ağaçlar, cüylar, kuşlar, çiçekler, daima hurrem

(Kenar-ı bahr: deniz kenarı 
Nazır-ı alem: dünyayı seyretmek Tahaccür: taşlaşma 
Mevc: dalga 
Adem: insan) 

(I) Recaizade Mahmut Ekrem, "Güzel olan her şey şiirin konusu olabilir." fikrini ileri sürmüştür. 
(II) "Sanat için sanat" ilkesine sadık kalmıştır. 
(III) Yeni edebiyatı ve kulak için kafiyeyi savunmuştur. 
(IV) Şiirlerinde parnasizm akımının etkisindedir. 
(V) Şiire ilişkin görüşlerini bir kitabının ön sözünde belirtmiştir. 

Muallim Naci, gerek öz gerek dil ve şekil yönünden divan şiiri geleneğinden etkilenmiştir. O, divan şiirinin olanaklarını yenileyerek kullanma taraftarıdır. 

 

Şiirlerinde en çok aşk ve tabiat temalarını ele almıştır. Hece veznini de kullanan şair, sıklıkla aruzu tercih etmiştir. Yeni ve Avrupai edebiyatın uygulayıcılarından biri olmuş, kulak için kafiyeyi savunmuştur. Bir edebiyat teorisyeni olarak yenilikçi genç şairleri etrafına toplamayı başarmıştır.

Eski edebiyat ile bağları koparmadan yenileşme yapılması gerektiğini ifade etmiştir. Divan edebiyatı geleneğine yakındır. Bununla birlikte divan şiirini yenileyerek geliştirme amacındadır. Şiirde estetik unsurların ve ahenk ögelerinin kullanımı üzerinde durmuştur. Şiirde vezin ve kafiye hatası olmaması gerektiğine inanmıştır.

                 Açıklamalar                                                                     Eserler 
I. Recaizade Mahmut Ekrem'in poetik   
görüşleri bu eserin ön sözünde yer                                               • Sahra 
alır.  • Sahra

II. Edebiyatımızdaki ilk pastoral şiir   
örneğidir.   
III. Köy yaşamından söz eden ilk önemli                                     • Zemzeme 
şiirdir.   
IV. Edebiyatımızın ilk kafiyesiz şiiridir.  • Köylü Kızların 
V. Abdülhak Hamit Tarhan'ın eşi Fatma  Şarkısı 
Hanım'ın vefatı üzerine kaleme aldığı  Şarkısı bir şiirdir.   
 

----, "Şair-i Azam" olarak tanınmıştır. Ölümü ve metafizik konuları ele alan şiirler yazmıştır. Doğa, aşk ve vatan sevgisi temalarını da şiirlerinde işlemiştir.