İlk Hikaye Örnekleri - 1

Tam bir mesnevi çeşitli bölümlerden oluşur. Bunlardan biri, --- bölümdür.

Bay Büre Bey hemen soylu Oğuz beylerini çağırdı, konukladı.
Oğlunun yaptıklarını anlattı. Bütün beyler alkışladılar.
Sonra Dedem Korkut geldi, oğlana ad kodu. Görelim ne dedi?
Ünüm anla, sözüm dinle Bay Büre Bey,
Yüce Tanrı sana bir oğul vermiş, bağışlasın!
Ağır sancak götürdüğünde Müslümanlar arkası olsun!
Karşı yatan karlı dağlar aşar olsa,
Ulu Tanrı senin oğluna aşıt versin!
Kalabalık kâfire girdiğinde!
Ulu Tanrı senin oğluna fırsat versin!
Sen oğlunu Bamsam diye okşarsın.
Bunun adı Bozaygırlı Bamsı Beyrek olsun.
Adını ben verdim, yaşını Allah versin!
Soylu Oğuz beyleri el kaldırdılar, dua ettiler. Bu ad, bu yiğide kutlu olsun, dediler.
Beyler hep ava bindi. Boz aygırını çektirdi. Beyrek bindi.
Ala dağa alaca asker ava çıktı.

(I) 13. yüzyıldan itibaren Anadolu sahasında görülen Hz. Ali Cenknameleri, İslamiyet’ten önce oluşmasına rağmen dinî unsurlarla donanmış destansı hikâyelerdir. (II) Bu eserlerde, Hz. Alî’nin hayat hikâyesi, kerametleri ve onun etrafında cereyan etmiş olaylar anlatıldığı gibi Hz. Muhammed, Hz. Hasan, Hz. Hüseyin. Hz. Fâtıma ve başka İslam büyüklerinin hayat hikâyelerine ve onların kahramanlıklarına da yer verilmiştir. (III) Bu cenknamelerde kullanılan motifler ve anlatılan hikâyeler, sadece İslam öncesi Türk kültür tarihi hakkında ipuçları vermektedir. (IV) Cenknameler, Müslümanlar ile gayrimüslimler arasında yapılan mücadeleleri konu alır. (V) Bu anlatılarda Hz. Ali, iyi insanların koruyucusu ve yol göstericisi olan bilge bir kahraman; ejderha, dev ve cadılarla da savaşan, olağanüstü güçleri bulunan bir cengâver-gazi tipini temsil etmektedir.

I. Allah Allah demeyince işler düzelmez, kadir Tanrı vermeyince er zenginleşmez.
II. Ezelden yazılmasa kul başına kaza gelmez, ecel vakti ermeyince kimse ölmez.
III. Ölen adam dirilmez, çıkan can geri gelmez.
IV. Kız anadan görmeyince öğüt almaz, oğul babadan görmeyince sofra çekmez.
V. Bir yiğidin kara dağ yumrusunca malı olsa yığar, toplar, talep eyler; nasibinden fazlasını yiyemez.

O üç oğlan kaçtı. Dirse Han'ın oğlancığı kaçmadı, ak meydanın ortasında baktı durdu. Boğa da oğlana sürdü geldi. Diledi ki oğlanı helak kılsın. Oğlan yumruğu ile boğanın alnına kıyasıya tutup vurdu. Boğa geri geri gitti. Boğa oğlana sürdü tekrar geldi. Oğlan yine boğanın alnına yumruğu ile sert vurdu. Oğlan bu sefer boğanın alnına yumruğunu dayadı, sürdü; meydanın başına çıkardı. Boğa ile oğlan bir hamle çekiştiler. 

İki kürek kemiğinin üstüne boğanın kopuk bağlandı. Ne oğlan yener ne boğa yener. Oğlan fikreyledi, der: Bir dama direk vururlar, o dama destek olur, ben bunun alnına niye destek oluyorum, duruyorum, dedi. Oğlan boğanın alnından yumruğunu giderdi, yolundan savuldu. Boğa ayak üstünde duramadı, düştü tepesinin üstüne yıkıldı. Oğlan bıçağına el attı, boğanın başını kesti. Oğuz beyleri gelip oğlanın başına toplandılar, aferin dediler. Dedem Korkut gelsin, bu oğlana ad koysun, beraberine alıp babasına varsın, babasından oğlana beylik istesin, taht alıversin dediler.

Halk hikâyesi metinleri içinde halk edebiyatı ürünlerine sıkça rastlanır.

(I) Mesnevi 10. yüzyılda İran edebiyatında doğmuş, Firdevsi, ünlü eseri Şehname’yi mesnevi nazım biçimiyle yazmıştır. (Il) Türk edebiyatındaki ilk mesnevi 11. yüzyılda Yusuf Has Hacip tarafından yazılan Kutadgu Bilig'dir. (III) Mevlana’nın Mesnevi’si 13. yüzyıl eserlerinden olup Türk şairleri üzerinde yüzyıllarca geniş etki bırakmıştır. (IV) Hacı Bektaş Veli’nin Risaletü'n Nushiyye'si ahlaki öğretici bir mesnevidir. (V) 13. yüzyılın sonunda Şeyyad Hamza’nın Yusuf-u Züleyha mesnevisi edebiyatımızın ilk aşk mesnevisidir.