İlk Türk Devletleri ve Komşuları - 3

Uygur kağanlarının unvanlarında yer alan 

“Ay Tengri'de Kut Bulmuş Alp Külüg Bilge Kağan,
Ay Tengri’de Ülüg Bulmuş Alp Uluğ Bilge Kağan, Ay
 

Tengri'de Kut Bulmuş Bilge Kağan" ifadeleri;
 

I. iktidarın ilahi kaynağa dayandırıldığı,
II. federatif yönetim anlayışın benimsendiği,
III. merkezi otoritenin güçlü tutulmak istendiği

Kutluk Devleti hükümdarı Bilge Kağan’ın Budizmi benimseme ve surlarla çevrili şehirlerde yaşanması isteği Kurultay toplantısında Tonyukuk’un eleştirileri sonucunda reddedilmiştir.
 

Buna göre:
 

I. Kurultay ülke yönetiminde etkin bir kurumdur.
II. Tonyukuk Kurultay’da etkin bir konumdadır.
III. Bilge Kağan geleneksel Türk toplum yapısında değişikliği savunmuştur.

Tarih öğretmeni dersinde töreyi, Türk devletinin ve toplumunun siyasi ve sosyal hayatını düzenleyen hukuk kurallarının tümüne verilen isim olarak tanımlamış ve öğrencilerinden bu kavramla ilgili bilgi ve yorumlarını sıralamalarını istemiştir.
 

Öğrenciler sırasıyla;
 

Zeynep : Töre, Hunlar ve Kök Türkler döneminde sözlü olarak uygulanmıştır.
Mustafa: Uygurlar .töreyi ilk kez yazılı hâle getiren Türk topluluğudur.
Ali : Töre dogmatik olmayıp zaman içerisinde yenilenebilmektedir.
Ayşe : Töre kurallarının hakanı da bağlayıcı niteliği vardır.
Fatma : İslam inancının kabülü ile törenin yerini şer’i hukuk almıştır.
açıklamalarında bulunmuşlardır.

• Yazılı kültürün sınırlı gelişmesi
• Boy tipi örgütlenmenin görülmesi

Orta Asya'dan III. yüzyıldan itibaren kimi Türk boylarının “kuzey yolu’ nu takip ederek Doğu
 

Avrupa’ya ulaşması;
 

I. Sasani etkisinden uzak kalma isteği,
II. Karadeniz’in kuzeyinde siyasal boşluk olması,
III. bölgenin otlak bakımından zengin olması

Tarih öğretmeni dersinde Kültigin Yazıtı’nda yer alan
"Ey Türk, Oğuz Beyleri ve halkı, işitin! Üstte gök çökmedikçe,
altta yer delinmedikçe, ey Türk halkı, senin
devletini ve töreni kim bozabilirdi?" ifadesini okumuş
ve öğrencilerinden bunu yorumlamalarını istemiştir.
 

Öğrencileri de sırasıyla;
 

Merve : Eski Türklerde devlet ile toplumsal varoluş arasında güçlü bir bağ vardır.
Nurcihan : Milletin varlık ve devamlılığı devletin varlığıyla özdeşleştirilmiştir.
Fatih : Hukuk, devlet ve toplumun önemli bir unsuru olarak görülmüştür.
çıkarımlarda bulunmuşlardır.

Uygur Türkçesi yazı ve konuşma dili ile kendisinden önceki Göktürkçeden daha gelişmiş bir yapıya sahiptir.
 

Bu durum Uygurların;
 

I. Maniheist ve Budist inancın benimsenmesi,
II. yerleşik kent yaşamına geçilmesi,
III. Çinlilerle yoğun ticari ve kültürel ilişkilere girilmesi

Tarih Öğretmeni, “Kök-Türklerin siyasi teşkilatlanması
toplumsal yapısı üzerine inşa edilmiştir. Çekirdekte
aileden başlayan bu toplumsal yapı aşağıdan yukarıya
hiyerarşik olarak büyüdükçe siyasal nitelik de
kazanmaktadır.” diyerek dersine başlamıştır.