İnsanlığın Hafızası Tarih - 1

II. Kök Türk Devleti’ni yıkan Uygurlar, onların Orta
Asya’daki siyasi otoritesini dolduramadı. Bu nedenle
Çinliler batıya doğru ilerlemeye başladı. Bunun üzerine
Karluk Türkleri tarafından desteklenen Müslüman
Araplar ile Çinliler arasında meydana gelen Talaş
Savaşı’nda Çinliler ağır bir mağlûbiyete uğradı. Çinliler
bu yenilgiden sonra Batı Türkistan'a hâkim olma emellerinden
vazgeçmek zorunda kaldı. Böylelikle Türk boyları
Çin baskısından kurtuldu. Batı Türkistan’da sarsılan
Türk nüfuzu yeniden kuruldu. Türk-Arap mücadelesi
Talaş Savaşı’ndan sonra yerini dostluğa ve iş birliğine
bıraktı. Sağlanan bu barış ortamında islâmiyet’inTürkler
arasında yayılması hızlandı.

“Toplumları, milletleri, kuruluşları etkileyen hareketlerden
doğan, olayları zaman ve yer göstererek anlatan,
bu olaylar arasındaki ilişkileri, daha önceki ve
sonraki olaylarla bağlantılarını, karşılıklı etkilenmeleri,
her milletin kurduğu medeniyeti inceleyen bilim”
 

olarak tanımlanan tarihin;
 

I. eleştirel düşünme,
II. kanıt kullanarak açıklama,
III. empati kurma

Tarihsel bilgi geçmişte meydana gelen olayların bizzat
kendisinden ziyade, onları gözlemleyen tarihçinin çıkarımlarıdır.
Bu anlamda tarihe, “geçmişe ve bu güne”
bir “gözlem” olarak da bakmak mümkündür. Ancak
bu gözlem, fen bilimlerindeki gibi bir laboratuvar ortamında
değil; kalıntılar, kaynaklar ve belgeler üzerinden
yapılabilir.

Fransız tarihçi Lucien Febvre’in ifadesiyle tarih ‘bugünün açıklanması "dır.
 

Bu durum tarihin tanımında yer alan;
 

I. neden-sonuç ilişkisi kurma,
II. yer-zaman belirtme,
III. sosyal bir bilim olma

Geleneksel tarihçilikte, modern tarihçilikte yapıldığı
gibi bir konunun bütünü düzenli bir şekilde anlatılmamaktadır.
Anlatılan daha çok, bir hükümdarın ya da
komutanın ne kadar önemli ve iyi işler yaptığıdır. Ya
da bir bilgenin sahip olduğu üstünlüklerdir. Olaylar,
insanın nasıl yaratıldığıyla başlayıp, Tanrı’nın o kişiye
ne türden görevler yüklediğiyle devam etmekte ve
kişinin erdemlerini sıralamakla tamamlanmaktadır.

Türkçede kullandığımız “tarih” kelimesi, Arapça “v-r-h”
kökünden gelen bir kelimedir ve terim olarak, “geçmişin
bilgisi” anlamına gelmektedir. Ancak bu geniş anlamına
karşın tarih bilimi incelediği olay ve olgulara karşı
seçmeci bir tavırla titiz ve şüpheci yaklaşır.
 

Bu tutum tarih araştırmalarında;
 

I. eleştirel,
II. neden-nasılcı,
III. objektif