Isı Maddeleri Etkiler - 1

Bilgi: Sıcaklığı artan bir maddenin uzunluğunun ya da hacminin değişmesine genleşme denir. Katı ve sıvı maddeler için genleşme miktarı ayırt edici bir özelliktir.

Farklı metallerden yapılmış eşit uzunluktaki iki çubuk birbirine perçinlenerek bir metal çifti yapılır. İki çubuk perçinlenmiş olduklarından ısıtıldıklarında ya da soğutulduklarında birbirlerinden bağımsız hareket edemez. Uzama miktarları birbirinden farklı olan bu metallerden biri diğeri üzerine bükülür. Bu metal çifti ile kurulan devrede metal çiftinin sıcaklığı arttığında devre tamamlanır ve zil çalar.

Yukarıda bir yangın alarm devresi gösterilmiştir.

Aşağıda bir öğrencinin evde tasarlayıp yaptığı deney ile ilgili bazı bilgiler verilmiştir.

• Şişenin içine ispirto konulup şişe, içinde kaynar su bulunan kavanoza bırakılır.  

• Cam şişenin kapağı delinerek içine pipet geçirilir. Pipetin etrafı hamur ile kaplanır.

• Bir süre bekletildikten sonra ispirtonun pipetten fışkırdığı gözlenir.                                                

Güneşli bir günde arabasının içinde sprey deodorant unutan Ezgi Hanım arabasına döndüğünde arabanın içinde şiddetli bir patlama olduğunu ve arabasının camlarının kırıldığını fark etmiştir.

Ayşe Hanım mutfak dolabında bulunan metal saklama kaplarının iç içe geçtiğini görmüş fakat kapları bir türlü birbirinden ayıramamıştır.

Aşağıda sınıf ortamında yapılan bir deneye ait bazı açıklamalar verilmiştir.

Şekildeki gibi karşılıklı iki adet üç ayak düzeneğine tel gergin bir şekilde sabitlenir. İletken tel 3-4 kez üç ayak üzerine sarılarak gergin bir şekilde sabitlenir. Daha sonra tele A noktasından iple taş asılır. Taşın yerden yüksekliği ölçülüp aşağıdaki tabloya kaydedilir. İspirto ocağı yakılarak tel ısıtılır ve 3 dakika sonra taşın yerden yüksekliği tekrar ölçülür.

Kış mevsimi geldiği için bisikletini apartmanın bodrumunda kilitleyen Ayşegül bir sonraki yılın ilkbaharında bisikletini bodrumdan çıkartmış fakat bisikletinin lastiklerinin havasının azaldığını görmüştür.

Yukarıdaki görselde verilen balonlar Ürgüp ve çevresinde turistik gezi amaçlı kullanılmaktadır. Balonun sepet kısmında bulunan ısıtıcı yardımıyla balonun içindeki hava ısıtılır. Isınan hava genleşir ve genleşen hava balonu şişirip havalanmasını sağlar. Balonun alçalması veya yere inmesi istendiğinde ise ısıtma işlemi durdurulur ve balonun içindeki havanın soğuması beklenir.

Bilgi: Bir madde ısıtıldığında ne kadar genişliyorsa soğutulduğunda da o kadar büzülür.

Uzunlukları farklı ilk sıcaklıkları aynı olan K, L ve M metal çubukları aynı ortamda özdeş ısıtıcılar ile eşit süre ısıtılıyor. Isıtma işleminden sonra boyları eşit oluyor.

Fen bilimleri dersinde Fatih Öğretmen görseldeki deney düzeneği hakkında öğrencilerine aşağıdaki açıklamayı yapmıştır:

“Gravzant halkası W.J. Gravesande (1688-1742) tarafından ısınan metallerin genleşmesini göstermek üzere oluşturulan bir düzenektir. Bu düzenek metallerin hacimce genleşmesini göstermek üzere oluşturulan bir ve bir halka He metal bir küreden oluşur. Gravzant halkasında kullanılan küre, deney öncesinde halkadan ancak geçebilecek büyüklüktedir. Bu düzenekte metal küre yeterince ısıtılırsa halkadan geçemediği, bir süre soğumaya bırakılırsa tekrar halkadan geçebildiği gözlemlenir. Buradan kürenin ısıtıldığında genleştiği, soğuduğunda büzüldüğü anlaşılır. ”

Yukarıda sıcak hava balonları ile ilgili bazı bilgiler verilmiştir.

Buna göre metinde sıcak hava balonlarının çalışma prensibiyle ilgili;

I. Sıcak hava balonlarında gazların büzülme ve genleşme özelliğinden faydalanılır.
II. Balonun içindeki hava ısındıkça genleşir.
III. Sıcak hava balonlarının havalanmasında ve alçalmasında temel etken rüzgârdır,