İsim Fiil - 1

İsim-fiiller, dilimizde bazen bir varlığın veya kavramın kalıcı adı olma eğilimi göstermektedir. Bu kelimeler, fiil kök veya gövdelerine getirilen isim-fiil ekleriyle yapılmalarına karşın, zamanla fiilimsi özelliklerini kaybederek kalıcı isme dönüşmektedir.

Gurbet Hikâyeleri, Refik Halit Karay’ın Memleket Hikâyeleri’nin bir devamı niteliğindedir. Memleket Hikâyeleri’nde memleket edebiyatını işleyen yazar, Gurbet Hikâyeleri'nde memleket hasretini somutlaştırmıştır. Yabancılar arasında yaşarken edinilen yabancılaşma ve yalnızlık duygusu, ana dili kullanma hasreti bu hikâyelerin temel konusunu oluşturur.

Gözümde bir damla su deniz olup taşıyor
Çöllerde kalmış gibi yanıyor, yanıyorum
Bütün gemicilerin ruhu bende yaşıyor
Başımdaki gökleri bir deniz sanıyorum

Nasıl yaşayacağım ey deniz senden uzak
Yanıp sönüyor gözlerimde fenerin
Uyuyor mu limanda her gece sallanarak
Altından çivilerle çakılmış gemilerin?

• İsim-fiiller, fiil kök veya gövdelerine getirilen “-ma, -ış, -mak” ekleriyle yapılır.
• İsim-fiil eki olan “-ma, -me” ile olumsuzluk eki olan “-ma, -me” karıştırılmamalıdır.
• İsim-fiillerin olumsuz şekilleri “-ma, -me” ekiyle yapılır.
• Olumsuzluk eki, sözcükte fiilimsi eklerinden önce gelir.

(I) Çocukları tehlikelere karşı ikaz etmek, anne ve babanın görevidir. (II) Ancak bunda aşırıya kaçmak, çocuğu korkak ve güvensiz yapar. (III) Dikkatli olmalı, bu uyarılarda gereği kadar konuşup çocuklara çok yüklenilmemelidir. (IV) Bunun yanında, çocukların birbirlerini korkutmalarına da asla müsaade edilmemelidir.

Fiilimsiler isim soylu sözcükler olmakla birlikte ek eylem alarak cümlede yüklem görevini de üstlenebilirler.

“Eve erken gelir.” cümlesinde “gelir” sözcüğü “çekimli fiil' dir ve cümlenin yüklemidir. “Ankara’ya gelişi ertelenmiş.” cümlesinde ise “geliş” sözcüğü fiil anlamını korumakla birlikte isim görevinde olduğu için “isim fiil” dir.

Bazı sözcükler, isim - fiil eklerini almasına rağmen zamanla kalıplaşarak fiilimsi olma özelliğini yitirmiştir. Bu sözcüklere “kalıcı isim” denilmektedir.

I. Annem geldiğinde ona en sevdiğim yemekleri yaptıracağım.
II. Senin tavsiyenle bu kitabı okumaya başladım.
III. Çakmak bozulunca odunları kibritle tutuşturduk.
IV. Yağmurlar başlamadan önce yıpranan çatıyı onarmaksın.