İşinin Ehli İnsan Yetiştirmek - 1

Selçuklu ve Osmanlı Dönemi’nde bir meslekte ustalaşıp
o alanda iş yeri açabilmek ve çalışabilmek
için öncelikle bir ustanın yanında “yamak” olmak
gerekirdi. Yaklaşık on yaşlarında yamaklığa başlayan
çocuklar iki yıl kadar yamaklık yaptıktan sonra
o kişinin girdiği bu mesleğe yatkın olduğu anlaşılırsa
“şed” adı verilen bir törenle “çırak” olurdu.
Şed törenine çocuğun babası, ustası ve şehirdeki
esnafların piri de katılırdı. Çırak olduktan sonra
haftalık ücret almaya başlardı. Üç yıl çıraklık yaptıktan
sonra mesleğin temel bilgilerini öğrendiği “kalfalık”
dönemine geçilirdi. 3 yıl kalfalık yaptıktan sonra
ise yine bir şed töreni ile “usta” olabilir ve ancak
bu süreçten sonra kendine ait bir dükkân açabilirdi.

“Türkmenlerin yaşadıkları her vilayette, her şehirde ve her köyde
bulunan Ahiler bekâr ve sanat sahibi gençlerin oluşturduğu
bir tür cemiyettir. Bunlar birbirleriyle çok sıkı bir dayanışma
içindedirler. Her birinin halk içinde muteber bir mesleği
vardır. Memleketlerine gelen yabancılara yakın bir ilgi gösterir,
onların yiyecek ve içeceklerini temin ederler. Öte yandan
yaşadıkları yerlerdeki zorbaları da yola getirirler. Ahilerin
bir araya gelerek oluşturduğu bu cemiyete fütüvvet (gençlik)
adı verilir.”

(İbni Battuta, Büyük Dünya Seyahatnamesi)

Ahilik XII. yüzyılda Anadolu’da Türkler tarafından ortaya çıkarılmış
ve zamanla sistemli hâle getirilmiştir. Ahi birliklerinin
meslek dallarına göre bir teşkilatlanma yapısı vardır. Her
şehirdeki değişik meslek grupları (saraç, debbağ, terzi, kuyumcu
vb.) ayrı birlikler oluşturmuştur. Bu sistem Osmanlı
Devleti’nde Lonca Teşkilatına dönüşerek XX. yüzyıla kadar
varlığını sürdürmüştür. Lonca Teşkilatının Ahilikten farkı sadece
Müslüman esnaf Ahilik Teşkilatına katılabiliyorken loncalara
gayrimüslim esnaf da katılabiliyordu. Loncaların kuruluş
amacı tüccar ve sanatkâr olan üyelerin haklarını korumaktı.

1934 yılında hazırlanan bir plan doğrultusunda çırak okulları,
sanat ve orta sanat okulları, akşam sanat okulları, tekniker
okulları, mühendis okulları ile gezici köy kursları açılmıştır.

Ahilik Teşkilatında mesleki eğitim alacak yiğitlerin (fetalar)
sahip olması gereken özelliklerden bazıları şunlardır:

Bu bilgilere göre Ahi Teşkilatının öğretileri ile yetişen bir
esnaf ile ilgili;

I. Müşterilerine kusurlu mal satmaz.
II. Elinden ve dilinden kimseye zarar gelmez.
III. Ürünlerini maliyetinden daha aşağı fiyata satar.
IV. Cömert, konuksever ve yardımseverdir.

Ülkemizde Millî Eğitim Bakanlığına bağlı olan mesleki ve teknik
okullar açılmıştır. Bu okullarda doğrudan meslek kazandırmaya
yönelik eğitim faaliyetleri verilir. Meslek okullarının
amaçları gençlerin ilgi ve yeteneklerine uygun bir meslek
alanında; bilgi, beceri ve iş alışkanlıkları kazanmalarıdır.

Bir ülkenin her alanda gelişebilmesi için işini iyi yapan
nitelikli insanlara ihtiyacı vardır. Nitelikli insanlar
ise iyi eğitim ve öğretime bağlıdır. Geçmişten
günümüze her alanda nitelikli eleman yetiştiren
devletler yaşadıkları devrin söz sahibi olmuşlardır.
Örneğin günümüzde Japonya gibi doğal kaynakları
ve ülkelerin yüz ölçümleri çok az olmasına
rağmen yetiştirdikleri elemanlarla özellikle teknolojide
çok gelişmiş ve ülkelerini dünyada söz sahibi hâline getirmişlerdir.

Fatih Sultan Mehmet Dönemi’nde ihtiyaç duyulan devlet adamı
ve asker kadrosunun büyük kısmı Enderun Mektebi ile sağlanırdı.
Enderun Mektebi, İstanbul’daTopkapı Sarayı’nın içinde
eğitim veren bir okuldu. Bu okulda dersler; beden eğitimi,
saray işleri, İslami bilgiler, sanat ve mesleki eğitim gibi bölümlere
ayrılmıştı. Musiki, cilt sanatı, mimari, güreş, ok atma,
kuyumculuk, ilaç yapımı verilen dersler arasında yer alırdı.

Osmanlı Devleti’nde II. Mahmut Dönemi’nden itibaren
mesleki eğitim veren Ziraat Mektepleri, Ticaret Mektebi
Âlisi, Mülkiye Baytar Mektebi Âlisi, Posta ve Telgraf
Mektebi Âlisi gibi okullar açılmıştır.