Komünite Ekolojisi - 3

Katır tırnağı bitkisi üzerinden beslenen küsküt otu emeçlerini katır tırnağı bitkisinin soymuk borularına sokarak ihtiyaç duyduğu besinleri alır.

Rekabetle ilgili,

I. Birbirleriyle rekabet hâlinde olan iki birey rekabetten zarar görse de görülen zararın dereceleri farklıdır.
II. Tür içindeki genetik çeşitlilik nedeniyle ortama daha uygun bireylerin yaşamasına imkan sağladığı için popülasyonun uyumuna katkı sağlar.
III. Hayvan türleri arasında, bitki türleri arasında görülebildiği gibi mikroorganizmalar arasında da görülür.

Köpek balıklarının bir tür vantuzlu balık sürüsünü gördüğünde yavaşladıkları ve bu balıkların kendisine tutunmasına imkan verdiği saptanmıştır. Bu balıklar köpek balığının ağzını ve derisindeki parazitleri yerken bir yandan da köpek balığı sayesinde yer değiştirir ve köpek balığından arta kalan et parçalarıyla beslenir.

Kilit taşı tür, komünitelerin yapısını kuvvetli bir şekilde kontrol eden tür olarak adlandırılır. Örneğin, Kuzey Pasifik kıyı ekosisteminin kilit taşı türü su samurlarıdır. Bu ekosistemdeki besin zinciri şöyledir:

Deniz yosunu --- Deniz kestanesi --- Su samuru --- Katil balina

Katil balinaların su samurlarını aşırı avlaması sonucu deniz kestanelerinin hızla çoğalması, yosunlar ve ona beslenme, barınma için muhtaç pek çok canlı da ortadan kalkmıştır.

Hiç toprak bulunmayan neredeyse ölü bir alanda başlayan ekolojik süksesyona birincil süksesyon adı verilir.

Buna göre;

I. volkanik adalardaki soğumuş lav akıntısı,
II. geri çekilen bir buzulun bıraktığı taşlık alan,
III. terkedilmiş tarım arazisi,

Parazitlik: Etkileşim hâlinde bulunan iki canlı türünden birinin fayda sağlarken diğerinin zarar gördüğü etkileşim türlerinden biridir. Bu ilişki türünde üzerinde yaşadığı canlıdan beslenen ve ona zarar veren canlıya parazit, zarar gören canlıya da konak adı verilir.

Buna göre parazit bireyler;

I. bakteri,
II. mantar,
III. bitki,

Bir ekosistem ister karasal ister sucul ortamda bulunsun zamanla gelişip değişir. Ekosistem gelişimine genellikle ekolojik süksesyon adı verilir.

Buna göre, ekosistem gelişimi;

I. farklı türler arasındaki rekabet,
II. aynı türün farklı popülasyonları arasındaki rekabet,
III. farklı türler arasındaki birlikte yaşama,

Elma ağacı üzerinde yaşayan ökse otu, emeçlerini elma ağacı bitkisinin odun borularına sokarak su ve mineral ihtiyacını elma ağacından karşılar. Kloroplastlı hücreleri sayesinde fotosentez yaparak ihtiyaç duyduğu organik besinleri kendisi üretir.

Denizli’nin Buldan ilçesinin batı dağlık bölgesindeki bitki örtüsü incelenmiştir. 1000-1100 m yükseltiler arasında çeşitli etkenlerle bozulmuş bu alandaki süksesyon sırasında gerçekleşen olaylar şunlardır:

Bölgeye kızılçam ve karaçam fidanları dikilmiştir. Süksesyonun ileri aşamasında karaçam alana hakim olmuş ve kızılçamın gelişmesini önlemiştir. Süksesyonun ilk devresinden karaçamın hakim olduğu zamana kadar tür çeşitliliği sürekli artmış, karaçam hakim olduktan sonra da azalmış. Süksesyonun ileri aşamalarında birkaç tür alana hakim olmuştur.

Buna göre,

I. Süksesyon sırasında baskın olan türler değişmiştir.
II. Süksesyon sırasında tür çeşidi sayısı değişmektedir.
III. En fazla tür çeşidi süksesyonun kararlı olmaya geçtiği son aşamasında bulunur.

Parazitlik: Etkileşim hâlinde bulunan iki canlı türünden birinin fayda sağlarken diğerinin zarar gördüğü etkileşim türlerinden biridir. Bu ilişki türünde üzerinde yaşadığı canlıdan beslenen ve ona zarar veren canlıya parazit, zarar gören canlıya da konak adı verilir.

Buna göre parazitlikle ilgili,

I. Parazitler genellikle konağa göre daha küçük vücutludur.
II. Parazitlerin bir kısmı üzerinde yaşadığı konağın yaşamını yitirmesine ya da hastalanmasına neden olur.
II. Etkileşim hâlindeki iki canlının birbirinden ayrılmasından konak fayda sağlarken parazit zarar görür.

Aşağıdaki tabloda ABD’nin Georgia eyaleti Piedmont bölgesindeki terk edilmiş eski bir tarım alanında, bitki süksesyonuna bağlı ortamdaki ötücü kuşların yaygın tür sayısı ve yoğunluğu (40 hektara düşen çift sayısı) verilmiştir.

Buna göre,

I. Bitki süksesyonu ortama yeni ötücü kuşların gelmesine neden olmuştur.
II. Çalılık otlaklara göre daha fazla kuş türüne yaşama imkanı sağlamıştır.
III. Ötücü kuşlar için geniş yapraklı ormanlar çam ormanlarına göre daha uygun yuvalama imkanı sağlamıştır.

Uyuz, kene gibi dış parazitlerde, tenya gibi iç parazitlerden farklı olarak;

I. hareket,
II. duyu,
III. sindirim,

Fırtına, yangın, kuraklık gibi bozunum etmenleri;

I. komünitedeki tür çeşitliliği,
II. komünitedeki türler arası etkileşim,
III. komünitenin yapısı,

Son üç yüzyıl boyunca Kuzey Yarım Küre’nin buzulları geri çekilmektedir. Buzullar 1760 yılından beri yılda 400 m gibi olağanüstü bir hızla (yaklaşık 98 km) geri çekilmiştir. Aşağıdaki tabloda bu çekilmelerin olduğu yaklaşık 98 km’lik bölgedeki 300 yıllık değişim gösterilmiştir.

Aşağıdaki tabloda Georgia’da terkedilmiş bir yayla çiftliğinde uzun yıllar boyunca bitki örtüsündeki değişime paralel olarak alanda bulunan kuş türlerinin süksesyonunu göstermektedir.

Buna göre,

I. Kuş süksesyonu bitki süksesyonuna bağlıdır.
II. Bazı kuş türleri farklı baskın bitki türlerinin varlığında yaşamını sürdürebilir.
III. Bazı kuşlar ortama ağaçlar gelmeden yerleşemez.

Resif; deniz tabanından yukarıya doğru büyüyen ve kendine özgü yapısı olan bir sistemdir. Bu sistem iri, güçlü, dalgalara dayanıklı iskeletli mercan, alg, yumuşakçalar gibi karbonat salgılayan topluluklardan oluşan organik ve inorganik yapılı bir sistemdir.

Resifler;

I. derin sulara göre daha fazla ışık aldığı için daha fazla fotoototrof bulundurma,
II. derin sulara göre sığ oldukları için daha sıcak olma,
III. çeşitli canlılar için korunaklı yuvalara imkân sağlama,

Doğada;

I. yangın,
II. kuraklık,
III. aşırı otlatma,

Önceden başka bir komünite tarafından işgal edilmiş bir alanın bozucu bir değişime uğramasından sonra başlayan ekolojik süksesyona ikincil süksesyon adı verilir.

Buna göre;

I. terkedilmiş tarım arazisi,
II. yanmış orman arazisi,
III. yer altındaki lavların hareketi sonucu deniz ortasında oluşan yeni ada,

Aşağıdaki grafik geyik ve kurt popülasyonundaki birey sayısının zamana bağlı değişimini göstermektedir.

Buna göre,

I. Kurtların azalması geyiklerin artmasına neden olmuştur.
II. Geyiklerin 1965-1970 yılları arasındaki artışı, kurtların 1970-1975 yılları arasında artmasına neden olmuştur.
III. 1975-1980 yılları arasında kurtların sayısı geyiklerin sayısından fazla olmuştur.

İç parazitlerin sindirim sistemleri iyi gelişmemiştir. Konağın sindirim ürünleriyle beslenirler.

Buna göre, iç parazitler insan vücudundaki;

I. kan,
II. bağırsak,
III. doku sıvısı,