Mehmet Ali Paşa’nın Güç Kazanması - Kuzeyden Gelen Tehlike: Rusya - 3

1839 yılında Kavalalı Mehmet Ali Paşa ile Osmanlı Devleti arasında yeniden savaş başladı. Savaşın nedeni Kütahya Antlaşmasından iki tarafında memnun olmamasıdır. Osmanlı ordusu Nizip’te yenildi. Bu durum Avrupa Devletlerinin harekete geçmesine neden oldu.

Ünlü Fransız düşünürü Montesquieu “Türklerin imparatorluğu, şu sıralarda BizanslIların eskiden düştüğü zayıflık derecesindedir. Ancak daha uzun süre yaşamaya devam edecektir. Çünkü toprak ele geçirme isteğiyle Osmanlı Devleti’ni tehlikeye atacak imparatorlar bulunsa bile Avrupa’nın tacir ülkeleri çıkarlarına öylesine bağlıdır ki hemen Osmanlıların yardımına koşar.” demiştir.

Bu durumun Osmanlı devletine sağladığı faydalar arasında

I. Varlığını uzun süre devam ettirme

II. Denge politikası uygulama

III. Avrupalı devletler arasında çıkar çatışmalarından istifade etme

Eda Ruslar, Kırımı Osmanlı Devleti'nden ayırdı.

Seda Karadeniz’in bir Türk gölü olma özelliği kaybedildi.

Ece Rusya, bu antlaşma ile Katolik Hristitanların koruyuculuğunu üstlendi.

Ebru Osmanlı Devleti ilk kez savaş tazminatı ödedi.

1840 Londra Antlaşması’na göre,

Mısır hukuki yönden Osmanlı’ya bağlı kalacak fakat Mısır valiliği Mehmet Ali Paşa ve onun soyuna bırakılacak 

Kütahya Antlaşması ile Mehmet Ali Paşa’ya bırakılan Girit Suriye Adana ve Cidde valilikleri Osmanlıya geri verilecek

Bu bilgilerden hareketle

I. Osmanlı Devleti’nde saltanat içinde saltanat yönetiminin görüldüğü

II. Londra Antlaşmasının Mehmet Ali Paşa’nın lehine olduğu

III. Osmanlı Devleti’nin toprak kaybı yaşadığı

Rusya genel olarak Grek Projesi olarak bilinen Osmanlı topraklarının paylaşılması ve eski Bizans’ın canlandırılması “Avusturya imparatoru II. Joseph (Jozıf) de istemiştir. Planlarını gerçekleştirmek için iki lider 1780’de Avusturya’da bir araya gelmiş ve aldıkları kararları imzalamışlardır. Fakat Osmanlı topraklarını paylaşmayı öngören bu proje, uygulanamamıştır.

Rusya’nın Balkanlarda Panslavist politikalar izlemesi;

I. Osmanlı Devleti’nde milliyetçi isyanların azalması,

II. 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı’nın çıkması,

III. 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nın çıkması,

Muhammed Bin Abdülvehhab tarafından kurulan Vehhabilik Arabistan’da ortaya çıkmış zamanla bu bölgeye hakim olmuştur.

Vehhabilik akımının bölgeye hakim olmasında ve güçlenmesinde,

I. Suudi ailesinin siyasi desteğini kazanması

II. Mısır valisi Mehmet Ali Paşa’nın Hicaz seferi

III. Osmanlı Devleti’nin içinde bulunduğu konjektürel durum

Limanı’nda bulunan 12 gemilik Osmanlı filosunu imha etmiştir. Osmanlı filosu sadece hafif tonajlı ateş gücü az firkateyn ve gemilerden oluşuyordu. Yanan gemilerde bulunan 4.200 personelin 2.700’ü şehit olmuş ve filo komutanı Koramiral Osman Paşa esir düşmüştür. Deniz harp tarihinde, Osmanlılar sadece 1571’de İnebahtı’da normal bir deniz savaşı sonunda yenilmiştir. Diğer yenilgileri hep baskına uğramak şeklinde olmuştur. Bunlar 1771 Çeşme Baskını, 1827 Navarin Baskını ve 1853 Sinop Baskını’dır. Bu üç baskında da Rus donanması yer almıştır. Kırım Savaşı’nın hemen öncesinde gerçekleşen Sinop Baskını, bir buçuk saat içinde neticelenmiştir. Ancak Amiral Nahimov, zaferine leke süren bir uygulamaya imza atmış, merhametsizce gülle, humbara ve yağlı paçavra atmaya devam etmiştir. Direnmeyen birçok kişinin öldürülmesinin yanında kasabanın Müslüman mahallesini de yakmıştır. Bu savaşta deniz kuvvetlerinin tamamına yakınını kaybeden Ruslar, yine de tarihlerindeki bu zaferi her yıl kutlamaya devam ederek tarih kitaplarında anlatarak bugünkü nesillere aktarmıştır. Ruslar, zaferin 150. yıl dönümü anısına pul bastırmıştır. Ayrıca Sivastopol’ün en güzel meydanına Amiral Nahimov’un da yer aldığı zafer anıtı dikmiştir. Bizde ise 70 yıl sonra deniz şehitleri anısına 24 Temmuz 1923’te Sinop’ta bir anıt yapılmıştır.

İngiltere’nin isteği ile Balkan bunalımı görüşmek üzere İstanbul’da tersane konferansı toplanmış ve Osmanlı Devleti Tersane Konferansı sırasında Kanuni Esasiyi ilan etmiştir.

Yukarıdaki bilgilerden hareketle Osmanlı Devleti’nin bu şekilde davranmasının amaçları arasında,

I. Konferanstan Osmanlı lehine bir karar çıkmasını engellemek

II. Osmanlı Devleti’nin üzerindeki baskının azaltılmasını sağlamak

III. Osmanlı Devleti’nin varlığının devamını sağlamak

Osmanlı Devleti I Dünya Savaşı öncesi ittifak arayışlarına ilk İngiltere’den başlamış fakat İngiltere bu teklife sıcak bakmamıştır.

İngiltere’nin Osmanlının ittifak teklifini sıcak bakmamasında,

I. Osmanlıya paylaşma planlarının içinde yer alması

II. Osmanlı devletine yaklaşarak, Rusya’yı küstürmek istememesi

III. Osmanlı Devleti’nin Almanya ile ittifak Antlaşması imzalaması

Kurulduğu yıllarda bir kara devleti olan Rusya zamanla sınırlarını genişleterek denizlere ulaşma politikasını öncelikli bir hedef haline getirdi.

Rusya topraklarını genişletmek ve sıcak denizlere ulaşmakiçin,

I. Baltık Denizine çıkma

II. Kırım alarak Karadeniz’e çıkma

III. Balkanlarda Panslavizm politikası uygulama

Osmanlı Devleti ve Rusya, savaş sırasında birbirlerinden aldıkları yerleri ve esirleri geri verecek

Avrupa devletleri Osmanlı Devleti’nin Avrupa devletler hukukundan yararlanmasını kabul edecek

Karadeniz; tarafsız duruma getirilecek, bütün devletlerin ticaret gemilerine açık fakat savaş gemilerine kapalı olacak

Osmanlı Devleti’nde taşrada âyanların etkin olduğu XVIII. yüzyılda ve XIX. yüzyıl başlarında, Yunanistan’da da âyanlar ortaya çıktı. Bunlardan en meşhuru Tepedelenli Ali Paşa’dır. Ayanlık mücadeleleri neticesinde 1788’de Yanya’da kontrolü ele geçirince Yanya valiliğine tayin edildi. Kısa zamanda rakiplerini ortadan kaldırarak Yunanistan’ın büyük bir kısmına ve güney Arnavutluk’a hâkim oldu ve yarı özerk bir yönetim kurdu. Tepedelenli Ali Paşa, II. Mahmud tarafından azledilince isyana meyilli Rumlar’la iş birliği yaptı. Ali Paşa’nın başlattığı isyan kısa sürede bastırıldı ve bu isyan yüzünden OsmanIı Devleti Mora isyanı ile yeterince ilgilenemedi. Bu da Yunan İsyanını kolaylaştırdı ve başarılı olmasına katkı sağladı.

Osmanlı Devleti’nde Mısır valisi olan Mehmet Ali Paşa isyan etmiş .Osmanlı Devleti bu sorunu çözemeyince Avrupalı devletler Londra Konferansı’nı toplamıştır.

Bu bilgilerden hareketle,

I. Mısır meselesinin Uluslararası bir boyut kazandığı,

II. Osmanlı Devleti’nin kendi sorunlarını bile halledecek gücünün kalmadığı,

III. Londra Konferansı’nın Osmanlı Devleti’nin lehine kararlar aldığı

1833’te yapılan Hünkar iskelesi Antlaşması ile Rusya Boğazlar’da diğer Avrupa devletlerine göre avantaj sağlamıştır. İngiltere, Boğazları Osmanlı Devleti’nin yetkisinden çıkarıp uluslararası statüye kavuşturmak istemiş ve Londra Boğazlar Sözleşmesi ile bunu başarmıştır.

İngiltere’nin bu düzenlemeyle ulaşmak istediği amaçları arasında,

I. Osmanlı Devletinin boğazlar üzerindeki egemenliğni devam ettirme

II. Rusya üzerinde uluslararası baskı oluşturma

III. Uzak doğudaki sömürge yollarının güvenliğini sağlama