Milli Edebiyat Romanı - 4

....... romanında sözü edilen aydın, köyde bekleyen tehlikenin farkına varır. Bu tehlike biraz aydın küçümsemesi ve lutfu gibi olsa da romanın sonunda şöyle dile getirilir: “Anadolu halkının bir ruhu vardı; nüfuz edemedin. Bir kafası vardı; aydınlatamadın. Bir vücudu vardı; besleyemedin. Üstünde yaşadığı bir toprak vardı; işletemedin. Onu, hayvanî duyguların, cehaletin, yoksulluğun ve kıtlığın eline bıraktın. O, katı toprakla kuru göğün arasında bir yabani ot gibi bitti. Şimdi, elinde orak, buraya hasada gelmişsin! Ne ektin ki, ne biçeceksin?”

Rabia’ya âşık olan Peregrini ölen annesinden kalan parayı alarak İstanbul’a yerleşir, Müslüman olup Osman adını alarak Rabia ile evlenir ve bir oğulları olur. 1908’de Meşrutiyet ilan edilince Tevfik de sürgünden döner ve roman mutlu sonla kapanır.

I. Hep O Şarkı - Kurtuluş Savaşı yıllarındaki bir Anadolu köyü
II. Bir Sürgün - II. Abdülhamit’in baskılı yönetimiyle savaşmak için Fransa’ya kaçan Jön Türkler
III. Hüküm Gecesi - 31 Mart Olayı’ndan sonra iktidarı ele geçiren İttihat ve Terakki Cemiyeti ile muhalefet arasındaki siyasi çekişme
IV. Kiralık Konak - Tanzimat’tan I. Dünya Savaşı’na kadar yetişen üç kuşaktaki görüş ayrılığı
V. Yaban - Abdülaziz Dönemi’nin yaşamı

Tanzimat’tan Cumhuriyet sonrasına uzanan bir zaman dilimini konu edinmiştir. Büyük değişimlerin ve bunların yer aldığı bu zaman dilimi içinde, kuşaklar arasındaki görüş farklılıklarını ve çatışmaları, halk aydın çelişkisini işlemiştir. Öyle ki tarihsel ve sosyal olayları yansıttığı romanları birbirini bütünleyen bir zincirleniş içinde, çağdaş, siyasal ve sosyal tarihimizin panoramasını vermiştir.