Osmanlı Millet Sistemi - 2

Fatih Sultan Mehmet, İstanbul’u fethedince dinsel cemaat liderlerini tanıma ve gayrimüslimlere hoşgörülü davranma politikası izlemiştir.

Bu politikanın izlendiği unsurlar arasında;

I. Rum,
II. Ermeni,
III. Yahudi
 

Halil Inalcık'ın, Osmanlı Tarihinde İslâmiyet ve Devlet isimli eserinde geçen, “Fatih Sultan Mehmet Dönemi'nde ilahiyat-din felsefesi konuları serbestçe tartışılabiliyordu.” ifadesi, bahsedilen dönemde;

I. bilim,
II. kültür,
III. yönetim

Osmanlı toplumunda Sünni, Şii, Ortodoks, Katolik, Süryani, Yahudi inanışlarına mensup pek çok topluluk yaşamıştır.

Osmanlı ülkesinde üç semavi dinin mabetleri bir arada bulunmuş, bu inanışlara sahip olanlar sosyoekonomik hayatta iç içe ve huzurlu bir şekilde yaşamışlardır.

Osmanlı Devleti’nde Müslüman olmayan unsurların iç toplumsal örgütlenişlerine karışılmamıştır.

Fatih Sultan Mehmet'in Galata halkına verdiği amannâmede yer alan hususlardan bazıları şunlardır:

Ailelerine, mallarına ve ticarethanelerine dokunulmaması,
Vergi vermek şartıyla istedikleri yerlerde alışveriş yapabilmeleri,
Din değiştirmeye zorlanmaması,
Kiliselerine dokunulmayıp başlarına kendilerinden birinin tayin edilmesi.

Bu esaslar, Galata halkına;

I. din ve vicdan hürriyeti,
II. can, mal, namus dokunulmazlığı,
III. askeri sınıfa şartsız geçebilme hakkı

Mardin - Van - Halep bölgelerinde dağınık hâlde yaşayan ve Osmanlı Devleti tarafından kendilerine ibadet yeri açma hakkı tanınan, vergi ve askerlik yükümlülüğüne katılmayan unsurlardır.

Bu parçada sözü edilen unsurlar arasında;

I. Süryani,
II. Kildani,
III. Nasturi

Halil İnalcık, zimmet ve eman uygulamalarının millet sistemiyle irtibatlı olduğunu belirtmiştir. Bu sistemle devletle halk arasında yasal dayanağı olan bir güven ilişkisi kurulduğunu belirten İnalcık, Osmanlı Devleti'nin Pax-Ottomana’yı gerçekleştirebilmesinde döneminin çok ilerisinde bir kamu hukuku oluşturmasına da vurgu yapmıştır.

Buna göre millet sisteminde;

I. gayrimüslimleri zımmî statüsüne alma,
II. hâkim olunan uluslara amannâme verme,
III. kolonizasyon ve asimilasyon politikası izleme