Özne Yüklem İlişkisi - 1

(I) Okullarda her yıl bilgi yarışmaları düzenleniyor. (II) Okullar buna benzer birçok etkinlik yapıyor. (III) MEB, geleneksel eğitimden uzaklaşıp çağdaş, eğitimde Avrupa standartlarını yakalamaya çalışıyor. (IV) Ayrıca bu etkinlikler kapsamında sık sık kitap okuma günleri yapılıyor.

I. Ters lale, Hakkâri’de yetişen ve sadece bu yöreye özgü bir bitkidir.
II. Hakkâri’nin simgesi hâline gelen bitki, Türkiye kadar dünya genelinde de ilgiyle karşılanır.
III. Hakkâri’deki halk ters laleyi adeta benimsemiştir.
IV. Ters lale, 90 santimetreye kadar ulaşabilmektedir.

Fiillerin özne ve nesneye bağlı olarak kazandığı anlama ve girdiği biçime çatı denir. Çatı, yüklemi çekimli fiil olan cümlelerde aranır. Yüklemi isim soylu sözcük olan cümlelerde aranmaz.

Buna göre,

I. İşlerinin son günlerde artması sebebiyle tatile gidemediğinden söz ediyordu.
II. Murat, lisedeyken pek arkadaşı olmayan, içine kapanık, ağırbaşlı bir çocuktu.
III. Çay içmek için oturduğu kafede, arkasındakilerin konuşmasına kulak misafiri oldu.
IV. Çok küçük, çelimsiz bu örümceğin tepeye tırmanma çabası yine olumsuz sonuçlandı.

İşi yapan gerçek bir öznenin bulunduğu fiillere etken fiil denir. Örneğin, “Ahmet parkta oynuyor. ” cümlesindeki “Ahmet" işi yapan kişi olduğu için özne görevindedir.

I.18. yüzyılda bir oyuncaktan esinlenen bir Fransız, buharla çalışan ve kendi kendine gidebilen ilk otomobili yapmıştır.
II. 19. yüzyıl ortalarında içten yanmalı motorun keşfedilmesi ve benzinle çalışan ilk arabanın yapılmasıyla bugünküne benzeyen otomobiller üretilmeye başlanmıştır.
III. Benzinle çalışan, seri bir biçimde hareket edebilen bu otomobiller kısa sürede fabrikalarda seri olarak üretilmiş, farklı ihtiyaçlara özel olacak şekilde çeşitlenmiştir.
IV. Otomobil tarihine yön veren diğer önemli detaylar ise kauçuk lastiğin bulunması, fren sisteminin gelişmesi, emniyet kemeri, trafik ışığı gibi güvenlik tedbirlerinin geliştirilmesi olarak sıralanabilir.

(I) Türkçe Konuşturma Sanatı, sadece oyuncu adayları veya spikerlere değil, ana dilini güzel konuşmayı kendisine görev edinmiş herkese yol göstermeyi hedefliyor. (II) Kitapta yer alan her bir bölüm Kemal Kocatürk tarafından YouTube kanalında ders niteliğinde işleniyor. (III) Tiyatro sanatçısı Kemal Kocatürk tarafından kaleme alınan Türkçe Konuşturma Sanatı, Türkçeyi iyi konuşmak isteyenler için rehber niteliği taşıyor. (IV) Kitapta yer alan soluma teknikleri, doğru ses kullanımı, seslenim, boğumlama, diksiyon gibi başlıklarla birlikte verilen alıştırmalar sayesinde isteyen herkes Türkçenin zenginliğine ulaşabiliyor.

(I) Bu filmde toplumsal sınıflaşmanın üzerinde duruluyor. (II) Raziye ve Ayşe’ye alt sınıftan olduğu hissettiriliyor. (III) Mesela eve gelen öğretmene çok iyi davranılırken Raziye’nin dışlanması buna açık bir örnektir. (IV) Oysa seyirci ikisinin de o evin çalışanı olduğunu anlamıştır.

Etken fiillerin yüklem olduğu cümlelerde özne, gerçek öznedir. Edilgen fiillerin yüklem olduğu cümlelerde ise özne, sözde öznedir.