Özne Yüklem İlişkisi - 2

Gelişme düzeyimize bağlı olarak nüfus artış hızının azalacağı söylenebilir. (II) Devlet tarafından nüfus artış hızına etkide bulunmak için zaman zaman çeşitli uygulamalar yapılır. (III) 1963’e kadar nüfus artış hızını artırmaya yönelik politikalar belirlenirken bu tarihten sonra nüfus artış hızını azaltmaya yönelik politikalar belirlenmiştir. (IV) Son yıllarda ise devlet, nüfus artış hızını artırmaya yönelik çalışmalar başlatmıştır.

Gizli özne cümledeki eylemi bizzat kendisi yaptığından gerçek özne olarak adlandırılır. Bu yüzden cümlede özne, gizli şekilde verilse bile yüklem etken çatılı fiildir.

Deniz : Babam akşam işten geç çıktı.
Aras : En iyi bulunmaya çalışılırken iyi kaybediliyor.
Eren : Arkadaşının söylediklerine çok alındı.
Ela : Uzun bir yürüyüşün sonunda Emirgân Korusu’na ulaştık.

I. Affan Dede’ye para saydım,
II. Sattı bana çocukluğumu.
III. Artık ne yaşım var, ne adım;
IV. Bilmiyorum kim olduğumu.
V. Hiçbir şey sorulmasın benden;
VI. Haberim yok olan bitenden.

Nüfusun sürekli artması; kişi başına düşen millî gelirin azalmasına, doğal kaynakların daha çok tüketilmesine, ithalatın artmasına, ihracatın azalmasına neden olur.

Edilgen çatılı fillerin yüklem olduğu bazı cümlelerde, hem işi yapan hem de işten etkilenen varlık birlikte yer almasına rağmen işi yapan varlık “-ce” eki veya “tarafından” gibi yardımcı bir sözcükle birlikte kullanıldığından açık özne özelliği göstermez.

I. Kitaptaki yanlışlar düzeltildi.
II. Kimin başkan seçileceğine sınıfça karar verildi.
III. Selimiye Cami’si Mimar Sinan tarafından yapılmıştır.
IV. Herkesi korkutan yangın kısa sürede söndürüldü.

İşi yapanın belli olduğu fiiller “etken çatılı”, işi yapanın belli olmadığı fiiller ise “edilgen çatılı” fiil olarak adlandırılır.

“Salon, akşam için hazırlandı.” cümlesinde işi yapan belli olmadığı için edilgen çatı vardır.

(I) Bu, beni yakından tanımayanlarca sıklıkla duyduğum bir sorulardan biri oldu. (II) Çünkü benim kâğıt kalemle olan mesaimin başlangıcı şiirdir. (III) İlk kitabım Bursa’nın Daveti-Bir Osmanlı Başkenti Güncesi’nden bu yana meseleleri aslında hep şiirin omuz vermesiyle anlatıyorum. (IV) Lise dönemlerinden beri kıyısından bile olsa müzikle de ilgileniyorum.

Edilgen çatılı fiilerde özne işi yapmaz, işten etkilenir.