Romanın Oluşumu ve Unsurları -3

I. Olay çevresinde gelişen edebî metinlerden biridir.
II. Uzun bir olay örgüsü vardır.
III. Yaşanması mümkün ya da yaşanmış olayları anlattığı için kurmaca değildir.
IV. Konularına göre çeşitli roman türleri vardır.
V. Olay, zaman, mekân, kişiler, romanın yapı unsurlarıdır.

Ahmet telefonu kapadı. Parmaklarıyla masanın üzerine sinirli sinirli vurarak önce Cevdet Bey'in resmine, sonra Osman'a baktı. “Evet, Cevdet Bey'in resmini yapmalı." diye düşündü. (...) "Evet, eşyalar!" diye düşündü.

Yakup Kadri Karaosmanoğlu'nun Yaban, Mehmet Rauf’un Halas adlı romanları Kurtuluş Savaşı sürecini anlatır. Kendisi de Çukurovalı olan Yaşar Kemal ve Orhan Kemal romanlarında Çukurova yöresini ve insanlarının hayatlarını işler.

Tek bir kişiyi değil belli bir kesimi yansıtan, gündelik yaşamda karşılaşabileceğimiz ve tek yönlü anlatı kişilerine tip denir.

Türk edebiyatında ilk realist roman olan Araba Sevdasının başkahramanı Bihruz Bey, eserde Batılılaşmayı kendi penceresinden algıla(ma)yan, alafranga ve mirasyedi insanları temsil etmektedir. Romanın başından sonuna Bihruz Bey’in taşıdığı kişilik özellikleri hep aynı kalmış, hiçbir gelişme göstermemiştir. Her olay karşısında benzer tepkileri vermiştir.

Bu parçadan hareketle,

I. Recaizade Mahmut Ekrem, Bihruz Bey aracılığıyla Batı'yı eleştirmektedir.
II. Bihruz Bey, tip özelliği gösteren bir kahramandır.
III. Bihruz Bey, yazarın hayatından izler taşımaktadır,

Niçin gelmedi ki niçin, nedeni ne? Ah! Parol tutmazlar ki… Türk kadınları ne denli edüke olsalar yine boşuna. Hiç olmazsa bir haber göndermeli değil miydi? Şu nedenle gelemedim, pardon, bugün çok beklemiş olmalısınız. Evet, çok bekledim. On bir buçuğa deyin orada plante oldum. Bağışlamanızı dilerim. Falanca gün, falanca yerde buluşalım. Bu kez de ben sizi bekleyeyim de ödeşelim, diye bir haber göndermek pek naturel bir şey. Ah! Bu hanımlarda polites yok, polites. Benim ne suçum var. Ben bir betiz yapmadım. Mektubu verdiğim zaman epresmanla kabul etti. Hatta memnunlukla gülüyordu. Yalnız dansöz müdür, çengi midir nedir, dargın dargın bir şey söyledi neydi, anlayamadım ya sonra çabuk çabuk kaçmalarına ne anlam vermeli?

Gazete dediniz de aklıma geldi. Nermin yemeğe bekler beni... müsaadenizle. Espri yaparak kurtulamazsın; koltukta söz verdin. Vazgeçiyorum; bütün insanlığın önünde eğilerek özür diliyorum, beni yanlışlıkla çıkardılar sahneye. Ben yoldan geçen... Bütün sorumluluk sende. Hayır, değil. Benden paşa, çocuk da daha altı yaşını doldurmadı biletçi amcası. Evet, çocuklar da bekliyor. Paramı geri istiyorum, yanlış filme gelmişim. Görüyorsun, benim gibi rezil bir insandan hayır gelmez.

Postmodern bir romancı “Ey okur" sözcükleriyle okura seslenildiğinde okur, bunun romantizm akımına yapılan bir gönderme olduğunu bilir; ortalama okur ise bunu fark etmez. Postmodernizm, bu anlamda oldukça donanımlı okuyucular ister; sıradan okuyucu için postmodern bir roman sıkıcı ve anlaşılmaz bulunacaktır. Donanımlı bir okuyucu ise okuduğu bir postmodern anlatıda fark ettiği bir göndermeden keyif alır. Postmodern yazar, yaptığı o küçük göndermeyle eserine başka eserlerin ruhunu ve içinde yaşadığı edebî atmosferi de ilave etmiş olur. Örneğin ---

I. Orhan Kemal’in Ekmek Kavgası ve Hanımın Çiftliği gibi eserleri okunduğunda tiplerin hayal ürünü olmadığı fark edilir.
II. Kar adlı romanda ana karakterinin "Ka" adını kullanmasıyla Orhan Pamuk, Kafka'yı ve onun bürokratik dünyasına gönderme yapar.
III. Adalet Ağaoğlu'nun Bir Düğün Gecesi ve Haşan Ali Toptaş'ın Bin Hüzünlü Haz adlı eserlerini, tekdüze bir metin olarak okumak eksikliktir.