Şehirlerin Fonksiyonları, Değişimi ve Etki Alanları - 2

Neolitikte tarımsal faaliyetlerin başlaması insanların yerleşik hayata geçmesine yol açmıştır. Ilıman iklim koşullarının etkili olduğu, verimli tarım toprakları ve su kaynaklarına yakın alanlarda kurulan yerleşmelerde tarım ve ticaret faaliyetlerinin gelişmesi ilk şehirlerin ve ilk medeniyet merkezlerinin ortaya çıkmasına yardımcı olmuştur. Sanayi devrimiyle işlevsel anlamda köklü bir değişime uğrayan şehirler hem büyümüş, hem de bu şehirlerin sayısında artış görülmüştür. Bu süreçte şehirler fonksiyonel anlamda çeşitlenmiş ve ilk olarak Batı Avrupa’da sanayi şehirleri ortaya çıkmıştır.

Aşağıda şehirlerin fonksiyonları ve etki alanlarıyla ilgili bazı bilgiler verilmiştir.

I. Fransa’ya başkentlik yapan Paris’in idari fonksiyonu yanında moda ve turizm fonksiyonu da gelişmiştir.
II. İtalya’nın başkenti olan Roma aynı zamanda bir din ve turizm şehridir.
III. Küresel etki alanına sahip şehirlerden biri olan New York aynı zamanda ABD’ye başkentlik yapmaktadır.
IV. Japonya’nın başkenti Tokyo aynı zamanda bir teknoloji ve sanayi şehridir.
V. Azerbaycan’ın başkenti olan Bakü fonksiyonların gelişmemesi nedeniyle yerel etki alanına sahiptir.

Neolitikte tarımsal faaliyetlerin başlaması insanların yerleşik hayata geçmesine yol açmıştır. Ilıman iklim koşullarının etkili olduğu, verimli tarım toprakları ve su kaynaklarına yakın alanlarda kurulan yerleşmelerde tarım ve ticaret faaliyetlerinin gelişmesi ilk şehirlerin ve ilk medeniyet merkezlerinin ortaya çıkmasına yardımcı olmuştur. Sanayi devrimiyle işlevsel anlamda köklü bir değişime uğrayan şehirler hem büyümüş, hem de bu şehirlerin sayısında artış görülmüştür. Bu süreçte şehirler fonksiyonel anlamda çeşitlenmiş ve ilk olarak Batı Avrupa’da sanayi şehirleri ortaya çıkmıştır.

Çiftlik; geniş araziler üzerine kurulmuş, arazi sahipleri ve çalışanlar için evlerin bulunduğu, etrafı çevrili, tarım ve hayvancılık faaliyetlerinin yürütüldüğü yerleşmelerdir.

Neolitikte tarımsal faaliyetlerin başlaması insanların yerleşik hayata geçmesine yol açmıştır. Ilıman iklim koşullarının etkili olduğu, verimli tarım toprakları ve su kaynaklarına yakın alanlarda kurulan yerleşmelerde tarım ve ticaret faaliyetlerinin gelişmesi ilk şehirlerin ve ilk medeniyet merkezlerinin ortaya çıkmasına yardımcı olmuştur. Sanayi devrimiyle işlevsel anlamda köklü bir değişime uğrayan şehirler hem büyümüş, hem de bu şehirlerin sayısında artış görülmüştür. Bu süreçte şehirler fonksiyonel anlamda çeşitlenmiş ve ilk olarak Batı Avrupa’da sanayi şehirleri ortaya çıkmıştır.

Çin’in en büyük şehirlerinden biri olan Şanghay’ın küresel etki alanına sahip olmasında

I. Nüfusunun 20 milyonun üzerinde olması
II. Sanayi, ticaret ve ulaşımın ön plana çıkması
III. Uluslararası Şanghay Borsası’na ev sahipliği yapması
IV. Kuzey Yarım Küre’de yer alması

Aşağıda bazı şehirlerin kurulmasında ve gelişmesinde etkili olan fonksiyonlar açıklanmıştır.

İdari şehirler; bir ülkenin, bölgenin ya da uluslararası bir kuruluşun yönetim merkezinin bulunduğu şehirlerdir.
Dinî şehirler, bir veya birden fazla dinî inancın merkezi ya da kutsal değerlere ve mekânlara sahip olan şehirlerdir.
Tarım şehirleri, insanların geçimlerini daha çok tarımsal faaliyetlerden karşıladığı şehirlerdir.
Maden şehirleri, önemli yer altı kaynaklarına bağlı olarak gelişen şehirlerdir.

Coğrafya öğretmeni Murat bey öğrencilerinden aşağıdaki tablodan bir şehir seçmelerini ve bu şehrin fonksiyonlarını işaretlemelerini istemiştir. Daha sonra bir öğrenci yapmış olduğu işaretlemelerle aşağıdaki tabloyu oluşturmuştur.

Divan, birbirine uzak birden fazla mahallenin birleşmesiyle oluşmuş yerleşmelere denir. Bu dağınık yerleşme türünün ortaya çıkmasında yer şekilleri ve iklim koşulları etkili olmuştur.

Dünya üzerinde nüfusu 10 milyonun üzerinde olan şehirler ılıman iklim koşullarının görüldüğü orta kuşakta yaygınlaşmıştır.

Aşağıdaki tabloda bazı şehirler ve ön plana çıkan fonksiyonlar eşleştirilmiştir.

Turizm şehirleri, doğal ve beşeri turizm varlıklarının bulunması sayesinde gelişen şehirlerdir. Bu şehirler turizmden ekonomik, kültürel ve politik olarak etkilenmektedir.

Bölgesel etki alanına sahip şehirlerde meydana gelen toplumsal, ekonomik ve siyasal olaylar o şehrin bulunduğu ülke ve yakın çevresini etkiler.

Aşağıdaki haritada bazı alanlar numaralandırılarak gösterilmiştir.

Neolitikte tarımsal faaliyetlerin başlaması insanların yerleşik hayata geçmesine yol açmıştır. Ilıman iklim koşullarının etkili olduğu, verimli tarım topraklarında ve su kaynaklarına yakın alanlarda kurulan yerleşmelerde tarım ve ticaret faaliyetlerinin gelişmesi ilk şehirlerin ve ilk medeniyet merkezlerinin ortaya çıkmasına yardımcı olmuştur. Sanayi devrimiyle işlevsel anlamda köklü bir değişime uğrayan şehirler hem büyümüş, hem de bu şehirlerin sayısında artış görülmüştür. Bu süreçte şehirler fonksiyonel anlamda çeşitlenmiş ve ilk olarak Batı Avrupa’da sanayi şehirleri ortaya çıkmıştır.

Şehirlerin kurulmasında ve gelişmesinde bir veya birden çok fonksiyon etkili olmaktadır. Bu fonksiyonlardan biri diğerlerine göre ön plana çıkmakta ve şehrin temel fonksiyo nunu oluşturmaktadır.

Hamburg (Almanya)
Detroit (ABD)
Venedik (İtalya)
Pittsburgh (Rusya)