Servetifünün Romanı - 3

Sofrada artık yemek sonuna mahsus bir dağınıklık hüküm sürüyordu; kahvenin gelmesine kadar unutularak bırakılıvermiş elma, portakal kabuklarıyla dolu son tabaklar, diplerinde kırmızı cür’alar görülen şarap kadehlerinin yanında duruyor; sofranın kenarında yer yer çıkan tütün dumanı bir müddet dalgalanarak lâmbanın etrafında dönen bir bulut teşkil ettikten sonra dağılıyor beyaz örtünün üstünde yüksek yemiş tabaklarının, kadehlerin, oraya bırakılmış bir fesin şarap lekelerine karışan gölgeleri, lâmbanın oynak ziyası altında kâh küçülüp kâh büyüyor... Şurada devrilmiş bir tuzluk ... Ötede birisinin can sıkıntısıyla üç çataldan teşkiline çalıştığı bir ehram ... Yer yer tabakların üzerine yahut şişelerin yanına bırakılmış peşkirler ... Düşmüş de kaldırılmasına üşenilen bir bardak ...

Türk romanında yanlış Batılılaşma yani alafrangalık konusu sıkça işlenmiştir. Bunun için alafranga tipini temsil eden karakterler oluşturulmuştur. Örneğin, ….. romanındaki ….. bu tiplerden biridir.

(I) Romanda realizm; şiirde parnasizm ve sembolizmden etkilenilmiştir. (II) Yeni nazım şekilleri kullanılmaya başlanmıştır. (III) Nazım, nesre yaklaştırılmış; bir cümle birkaç beyitte tamamlanmıştır. (IV) Sadeleşme hareketleri yavaşlamış, Arapça ve Farsça kelimelere yeniden çokça yer verilmiştir. (V) Roman ve öyküde olaylar İstanbul dışında yaşanmış, Anadolu gerçekçi bir şekilde anlatılmıştır.

Roman, öykü, tiyatro, mensur şiir, makale türlerinde eser vermiştir. Servetifünun romanının ikinci önemli ismidir. Servetifünun anlayışına uygun romantik duyguları, hayalleri, romantik aşkları, kişilerin iç dünyalarını işlemiştir. Romanlarında psikolojik tahlillere önem vermiş ve bunda başarılı olmuştur. ..... Türk edebiyatında ilk psikolojik roman olan ..... adlı eseri yazmıştır. Bu eser yazarın şöhretini artıran romandır.

Edebiyatı cedide’nin hikaye ve roman alanındaki en önemli yazarı Halit Ziya Uşaklıgil’dir. Ayrıca anı ve mensur şiir türünde eser vermiştir. Türk romanına Batılı bir değer kazandırarak gelişmesini sağlamıştır. Realizm ve natüralizm etkisiyle gerçekçi ruh tahlillerini birleştirerek realist psikolojik eserler vermiştir. Dili pürüzsüz fakat ağır ve süslüdür. Buna rağmen sağlam ve güzel bir üslubu vardır. Romanlarında aydın çevrelere yer verirken öykülerinde halkın yaşamına yer vermiş, Anadolu’ya yönelmiştir.

(I) Servetifünun romanında roman türünde Batılı anlamda başarılı örnekler verilmiştir. (II) Romanlarda aydın kesimin yaşamı konu edilmiştir. (III) Romanlarda işlenen olaylar genellikle İstanbul’da geçer. (IV) Realizmin etkisinde kalan Servetifünun sanatçılarının romanlarında gözlemci ve gerçekçi bir anlatım söz konusudur. (V) Şiirde kullanılan ağır, süslü sanatlı dilin aksine romanlarda sade ve anlaşılır bir dil kullanılmıştır.

(I) Servetifünun Dönemi’nin roman ve öyküsünde anlatımı tekdüzelikten kurtarmak için cümlelerin sonunda değişik zamanlı fiiller kullandılar. (II) Kimi cümleleri yükleme bağlamadan, eksiltili biçimde bıraktılar. (III) Fiil cümleleriyle birlikte ad cümlelerine de yer verdiler; bağ-fiilleri, bağlaç ve ilgeçleri kullanmadan kesik anlatım diyeceğimiz bir yol denediler.(IV) Kimi cümlelerde sıfatları adların sonuna getirerek dilin anlatım olanaklarını zorladılar. (V) Şiirde, düzyazıda Arapça ve Farsça sözcüklere ve tamlamalara yer vermediler, sade bir dil kullandılar.