Sıfat - Fiil - 1

Aşağıda fiilimsiler ile ilgili bazı bilgiler verilmiştir:

• Fiilimsiler, fiil kök veya gövdelerinden türetilir.
• Fiilimsiler, fiil gibi çekimlenemez, yani kip ve kişi eklerini alamaz.
• Cümlede isim, sıfat ve zarf görevinde kullanılır.

I. İletişim durumlarında karşıdakinin gösterdiği dış dünyayı görürüz.
II. Gösterilen o sosyal yüzün arkasında gerçekte bir öznel iç dünya vardır.
III. Gösterdiğimiz yüzler, içinde bulunduğumuz sosyalliğe uygun yüzlerdir.
IV. Birisi bizi çok sarsan bir kötülük yapınca onunla biri daha görüşmeyiz.

Sahip olduğunuz güzellikleri düşünmek için biraz zaman ayırın. Siz istediğiniz hiçbir şeyi elde edemediğinizi düşünseniz bile, sizin için özel ve değerli olan bir şeyler mutlaka vardır.

Bu metindeki sözcüklerle ilgili,

I. “olduğunuz” sözcüğü “-dik” ekiyle türetilmiş bir sıfat-fiildir.
II. “düşünmek” sözcüğü sıfat-fiildir.
III. “istediğiniz” ve “edemediğinizi” sözcükleri sıfat-fiildir.
IV. “olan” sözcüğü “-an” ekiyle türetilmiş bir sıfat-fiildir.

Ufukta solarken kızıl çiçekler,
Ürperen dallarda ölürken rüzgâr
Dedim ki: -Gidenler dönmeyecekler,
İçimde bu akşam garip bir his var.

İyi bir anlatıcının mutlaka bir amacı vardır. Hiç kimse boşu boşuna konuşmak ve yazmak istemez. O hâlde anlatımın anlaşılması temel şarttır. Bunun gerçekleşebilmesi ise sözlerin duru ve açık olmasına bağlıdır. Anlatıcının sözlerinin zihnimize pürüzsüz bir biçimde ulaşması da duruluğun özelliklerindendir. Hiç kimse anlatıcıyı dinlerken bulmaca çözmek zorunda kalmayı istemez. Duru bir anlatım, sözün anlamının kolay kavranmasını sağlar.

Dil, bir memleketin içinden geçen akarsu gibidir. Bir yandan o yere hayat verir, diğer yandan da yerdeki derelerden, çaylardan beslenerek tüm insanlığın ortak ürünü olan medeniyet deryasına ulaşır. Diline gereken önemi vermeyen toplumlar kültürlerini kaybettikleri gibi kültürüne sahip olmayanların da dillerini dinamik tutma seçenekleri ortadan kalkar.

Sıfat-fiiller cümlede her zaman sıfat olarak kullanılmaz. Sıfat-fiillerden sonra gelen isim düşerse o fiilimsi isimleşerek “adlaşmış sıfat-fiil” görevinde kullanılır. Örneğin “Düğünde tanıdık insanlarla karşılaştık.” cümlesindeki “insanlarla” sözcüğü düşerse cümle, “Düğünde tanıdıklarla karşılaştık.” biçiminde ifade edilir ve “tanıdıklarla” sözcüğü adlaşmış sıfat-fiil görevinde olur

“Yarın müzeler gezilecek.” cümlesinde “gezilecek” sözcüğü “çekimli fiil”dir ve cümlenin yüklemidir. “Adana’da gezilecek yerler var.” cümlesinde ise “gezilecek” sözcüğü fiil anlamını korumakla birlikte sıfat görevinde olduğu için “sıfat-fiil”dir.

Sıfat - fiiller, fiillere eklenen “-an, -ası, -mez, -ar, -dik, -ecek, -miş” ekleriyle türetilir.

Sabahları uyku sersemliğiyle illaki bir yere çarpardı. Hayatı boyunca böyle olmuştu, anlaşılan böyle de olacaktı. Daha çocukken belliydi sakar olacağı. Tepsiyi düşürür, bardağı kırar, sobayı yakmaya niyetliyken elini yakardı.