Tanzimat Romanı - 1

Bir edebiyat öğretmeni Tanzimat Dönemi romanlarında işlenen konuları sıralar ve öğrencilerinin bu konulara bu dönemden örnekler vermesini ister.

Türk edebiyatının bugünkü anlamda romanla tanışıklığı Batı’dan yapılan roman tercümeleriyle başlar. Türkçeye tercüme edilen ilk roman, Fenelon’un ........ adlı eseridir (1862). ........ , eseri sırf içinde “hikmetler” bulunduğu ve kimi yerlerinde “zamane padişahının bazı iyi vasıflarını gösterecek noktalara rastlanacağı için” tercüme ettiğini söyler.

Olay Antalya’nın Kaş ilçesinin Beymelik köyünde geçer. Babasından kalma tarlanın dört dönümünü satmış olan Karabibik, kalan sekiz dönümü de Yosturoğlu’na kaptırmamak için direnmektedir; yoksa anası küçükken ölmüş, otuzunu geçkin ve çirkince kızı Huri ile aç kalırlar. O yıl Karabibik üç ay hasta yatmış, baharda yeni yeni kendine gelmiştir. Koca İmam’ın kaynı Sarı İsmail’e kızını verebilse imamın öküzlerinden yararlanabileceğini ummaktaydı, bu umut boşa çıkar. Kababibik komşu Temre köyünde Rum bakkal Yani’den sağladığı borçla öküz edinir, tarlasını sürer. Karabibik Rum doktorun karısı Eftalya’ya sarkıntılık eder. Yosturoğlu da aralarındaki çekişmeyi unutup Huri’yi yeğeni Hüseyin’e isteyince Karabibik pek sevinir. Hüseyin ile Huri evlenirler. Birkaç gün sonra sancıları yeniden başlasa da kızının mürüvvetini görmüş olan Karabibik mutludur.

Namık Kemal’in yazdığı ve edebiyatımızın ilk edebî romanı kabul edilen eserdir. Namık Kemal, “edebiyatımızın en büyük eksiği” olarak romanı gördüğü için, Magosa sürgününde, 1876 yılında romanını yazmıştır. Namık Kemal, eserini eski meddah hikâyelerimizden “Hançerli Hanım”dan esinlenerek kaleme almıştır. İlk adı “Son Pişmanlık” olan kitabı inceleyen Maarif Nezareti, kitabın adını “....... yahut Sergüzeşt-i Ali Bey” (Uyanış yahut Ali Bey’in Macerası) olarak değiştirir.

Nabizade Nazım’ın ......... adlı eseri, Türk edebiyatında ilk köy romanı / hikâyesi sayılır. Nabizade Nazım, eserde, kırsal kesim gerçeğine ilk defa değinmiştir. Türk edebiyatında realizmin başarılı bir örneği olan eser, natüralist özellikler de taşır. Eser, romandan çok uzun hikâye özelliği gösterir. Eserin kahramanı bir köylüdür ve olay Antalya’nın bir köyünde geçer. Nabizade Nazım, köylülerin şivelerine, pek çok mahalli sözcüğe yer verir. Eserin ön sözü, Türk edebiyatında realizm ve natüralizmin küçük bir beyannamesi niteliğindedir.

Romanları teknik açıdan kusurlu kabul edilir. Romanlarında kişiliğini gizlemez. Olayın akışını kesip araya girerek bilgi verir; gereksiz açıklamalar yapar. Okuyucuya “Ey kaari”(ey okuyucu) diye seslenir. Okuyuculara anlatılan mesele hakkında bilgi, düşünce ve görüşlerini söyler veya onların fikirlerini sorar. Bu tarz anlatım, meddahların başvurduğu bir anlatım tekniğidir. Hikâye ve romanlarında meddah tekniğinden yararlanarak kendi düşüncelerine yer verir. Meddahlar gibi okuyucunun dikkatini anlatılan konu üzerinde toplayabilmek için onlarla diyalog kurma yolunu seçer. Yazdıklarında ders verme amacı güttüğü için eserlerinin sonunda bir “ kıssadan hisse” çıkarır. Eserlerinin sonunda iyileri mutluluğa kavuşturur, çoğu zaman sevgilileri evlendirir. Kötüleri ise cezalandırır, çoğu zaman da öldürür. Bu da onun ahlâkçı tavrının sonucudur.