Tanzimat / Servetifünun Dönemi Hikayeleri - 1

Tanzimat birinci dönemi sanatçısı olan Nabizade Nazım, Esaret adlı öyküsünde kölelik konusunu işlerken Bahtiyarlık hikâyesinde köye yönelişin ilk adımını atmıştır.

Halk için sanat ve popüler roman anlayışım savunan ----- , dönemindeki akımların dışında kalarak, 1889’da "uzun öykü” niteliğini taşıyan ilk romanı Şık’ı yayımlar. Yazar, romanlarıyla ünlenmesine karşın hayli kabarık sayıda öykü yazmıştır. Öykülerinde romanlarının özelliklerine rastlanır: İstanbul’un kıyı-köşe semtleri, ne dediğini bilmez koca kanlar. Karagöz söyleyişinden yararlanan konuşmalar, yoksul sınıfın sorunlarına bireyci bir ahlâkla yaklaşım, vb...

Batılı anlamda ilk ----- Tanzimat'la başlar. İlk yerli örnekler Ahmet Mithat Efendi’nin Letaif-i Rivayafıdır. Türün ilk modern ve Batılı anlamda örneği ise ----- 

- Ziya Paşa
- Namık Kemal
- Abdülhak Hamit Tarhan
- Şinasi

Ahmet Hikmet Müftüoğlu’nun mensur şiir ve monologlardan oluşan yirmi iki parça küçük hikâyelerinin yer aldığı kitabıdır. Servetifünun Dönemi’nde yazılan kitaba ismini veren hikâyenin konusu iki ayrı adada yaşayan bir kızla erkeğin buluşup birbirine âşık olması ve içlerindeki boşluğu doldurmalarıdır.

İtalyan yazar Boccacio, Decameron Öyküleri (I) ile öykü türünün ilk örneğini vermiş ve çağdaş öykücülüğün kurucusu olmuştur. Öykü türü edebiyatımıza Tanzimat’la (II) birlikte girmiştir. Emin Nihat’ın Müsameretname, Ahmet Mithat Efendi'nin Letaif-i Rivavat ve Kıssadan Hisse (III) adlı eserleri edebiyatımızın ilk hikâye örneklerindendir. Batılı anlamda ilk hikâye örneklerini ise Küçük Şeyler adlı eseriyle Tanzimat’ın ikinci kuşak sanatçısı Şemsettin Sami (IV) ortaya koymuştur, Türk öyküsü, Millî Edebiyat Dönemi’nde Ömer Seyfettin’le (V) asıl çıkışını yapmıştır.

I. Esaret
II. Küçük Şeyler
III. Bahtiyarlık
IV. Kıssadan Hisse
V. Letaif-i Rivayat

Biz öyle düşünürüz ki en çirkin bir hakikat, en süslü bir hayale üstündür. Bundandır ki çoğu düşünce adamı hakikiyundan kaynaklı olarak insanları olduğu gibi göstermektedir.
Hayaliyun ise yarattıkları karakterleri, arzularına göre, okurlarına kötü veya süslü göstermek; fakat nefret edilesi birini bile bir seçkin zümreye girebilecek bir hâle sokmak sahtekârlığını gösterebilirler.

Popüler romanın mizahî bölümünde yer alan isimlerin başında gelen sanatçı, “avam için edebiyatı” savunur ve edebiyatın sadece edebiyatçılar arası geçerli bir şifre olmasına karşı çıkar; eserleri ile halkın gülerek bir şeyler öğrenmesini amaç edinir. Bu tarafı ile realist, anlatım ve yapı bakımından geleneksel meddah üslûbunun daha yeni bir devamıdır. Para ve cinsiyetin insan ve toplum hayatındaki önemini modalar, savaşın ortaya çıkardığı açgözlülük ve sefalet, batıl inançlar vasıtasıyla anlatır. Konaklardan kenar mahallelere kadar İstanbul’da yaşayan hemen bütün tipler eserlerinde yer alır. Savaşların sokaklara döktüğü kimsesiz sokak çocuklarının maruz kaldığı tehlikeleri ilk anlatan yazarlarımızdandır. Batıl inançlarla, cehalet ve sahtelikle alay, sanatçının mizahının temelini teşkil eder.