Tekke ve Tasavvuf Şiiri - 2

Hayatı hakkında kesin bilgiler olmayan ----- , halka halkın diliyle seslenerek halkın şairi olmayı başarmıştır. Heceyle söylediği şiirlerinin yanında aruzla yazılmış şiirleri de vardır. ----- adlı mesnevisinin yazılış tarihinden yola çıkarak XIII. yüzyılda yaşadığı konusunda birleşilmiştir.

I. Şeyh Galip
II. Yunus Emre
III. Mevlana
IV. Katip Çelebi
V. Pir Sultan Abdal

I. Makalat
lI. Müzekkin Nüfus
III. Gahpname

I. Bektaşilik ilkelerini softa bir görüşle alay edercesine savunduğu şathiyeleriyle tanınmıştır.
II. Hem aruz hem heceyle yazdığı şiirlerinin ana teması Allah, insan ve doğa sevgisidir.
III. Gülistan, Gevhername adlı şiir kitapları ve Divan’ı vardır.

Dinî-tasavvufi Türk edebiyatının en karmaşık ve izah edilmesi en güç türlerinden biridir. Yaratılışın başlangıcı ve sonu, varlığın nereden gelip nereye gittiği, bu ikisi arasında varlığın safahatının anlatıldığı eserlerdir. Eserin adı, yüz seksener derecelik iki yaydan oluşan bir daireye teşbih edilmiştir. Bu iki yaydan ilki "kavs-i nüzul” (iniş yayı), İkincisi “kavs-i uruc”dur (çıkış yayı).

16. yüzyılda yaşadığı bilinen sanatçı, Alevi-Bektaşi edebiyatının önemli isimlerindendir. Şiirlerinin tümünü heceyle söylemiş, divan edebiyatının etkisinde kalmadan, sözlü edebiyatın birikimlerinden yararlanarak kendine özgü duru bir dil oluşturmuştur. Yaşamı üzerine bilgiler, genellikle, kendi şiirlerinden, halk söylentilerinden, kuşaktan kuşağa anlatıla gelen menkıbelerden, bir de yakınlarının ya da başka ozanların onu anlatan şiirlerinden çıkarılabilmektedir.

Tasavvuf düşüncesini yaymak için Ahmet Yesevi’nin isteğiyle Horasan'dan Anadolu’ya gelen Hacı Bektaş Veli, şiirlerinde sade bir dil kullanmıştır. --- adlı yapıtı başta dört kapı kırk makam olmak üzere bazı tasavvufi konuları bölümler hâlinde dile getirdiği en önemli eseridir.

I. Anadolu'da tasavvuf akımının ve Türkçe şiirin öncüsüdür. insan sevgisine dayanan bir görüşü geliştirmiştir. Onun dil, şiir ve düşünce bakımından özgünlüğü ve etkisi, ilk düzenlenen Divan’daki şiirleri nedeniyledir.
II. Kaynaklarda Alaiye (Alanya) Beyi'nin oğlu olduğu, gerçek adının Alaeddin Gaybi diye bilindiği belirtilen sanatçının tasavvufla ilgili şiirleri yanında tekerlemeleri, şathiyeleri (alaylı, iğneli ve simgeli şiirler) de önemli bir yer tutar.
III. Bektaşi tarikatına bağlı bir tekke edebiyatı şairidir. Kanuni döneminde yaşayan ozanın Sivas’ın Banaz köyünden olduğu, asıl adının Haydar olduğu, bilinmektedir.
IV. Şiirlerinde Yunus Emre etkisi çokça hissedilen sanatçı, hece ve aruz ölçüsünü başarıyla kullanmış, lirik şiirler yanında didaktik manzumeler de yazmıştır. Divân’ının dışında Müzekkin Nüfûs adlı eseri de önemlidir.

Kırk yıl Abdal Musa’ya hizmet ettikten sonra şeyhi tarafından Mısır’a gönderilen --- Bektaşiler arasında büyük saygı ile anılır. Bektaşi ulu tarındandır. Eserlerinden anlaşıldığına göre XV. yüzyılda yaşayan şair, Anadolu ve Rumeli’nin birçok yerlerini gezmiş ve iyi bir öğrenim görmüştür. Özellikle hece ile yazdığı şiirlerde ve nesirlerinde güzel bir Türkçe kullanır. XVIII. yüzyıl ressamlarından Levni’nin yaptığı güzel bir minyatürü vardır. Hece ve aruzla şiirler söyleyen sanatçının nesirle yazılmış eserleri de vardır. Aruzla yazılmış şiirleri divanında toplanmıştır.