Tiyatro Türleri ve Terimleri - 2

Fazla durgun da olma, aklını kullanıp ölçüyü bul. Yaptığın söylediğini tutsun, söylediğin yaptığını. En başta gözeteceğimiz şey; yaradılışa, tabiata aykırı olmamak. Çünkü bunda sapıttık mı tiyatronun amacından ayrılmış oluruz. Doğduğu gün de bugün de tiyatronun asit amacı nedir? Dünyaya bir ayna tutmak, iyilerin iyiliklerini, kötülerin kötülüklerini göstermek, çağımızın ne olup ne olmadığını ortaya koymak... Gerçeği büyütmek ya da küçültmekle bilgisizleri güldürebilirsiniz ama bu bilenleri üzer. Oysa bir tek bilgili dost, bilgisiz bütün bir kalabalıktan daha önemli olmalı sizin için.

Verdiğim parçayı, ne olur, dediğim gibi, rahat, özentisiz söyle. Çünkü birçok oyuncu gibi söz parlatmaya kalkacaksan mısralarımı şehrin tellâlına okuturum daha iyi. Elini kolunu da havalara savurma öyle; ölçüsünde, tadında bırak her şeyi. Duyduğun coşkunluk bir sel. bir fırtına, bir kasırga gibi de olsa onu dindirecek bir hava bulmalı, buldurmalısın. Doğrusu, yürekler acısı geliyor bana gürbüz bir delikanlının takma saçlar sakallar içinde, bir acıyı yüreğini paralarca, didik didik ederce bağırıp halkın kulaklarını yırtması...

--- seyircisini heyecanlandırarak ona siyasal görüş benimsetmek yerine, sorunlar yaratan durumu tarihsel koşulları içinde sergileyerek bu durumun değişebileceğini göstermek ister. Tiyatro sömürü düzeninin haksızlıkları, sınıf ayrımı, sınıflar arası çatışma konularını dile getirmek, gerçekleri tarihsel maddeciliğin ışığı altında yorumlamak ve kapitalist ekonominin eleştirisini yapmak görevini üstlenmiştir. Bu politik tiyatro türünde oyun sahnelenirken, binlerinin tarafının tutulduğu açıkça belli edilerek izleyiciye iyi ve kötü gösterilmeye çalışılır. Alman Bertolt Brecht ile özdeşlen bu türün edebiyatımızdaki en önemli örneklerini Haldun Taner vermiştir.

Tiyatroda biçimcilik konusunda şöyle diyor Bertolt Brecht: “Sanatta biçime ve biçimin gelişmesine önem vermenin gerekmediğini söylemek, saçmalamaktan başka bir şey değildir. Biçimsel yenilikler getirmeden edebiyat yeni toplum katlarına yeni konular ve yeni görüşler de getiremez. Gene açıkça ortadadır ki artık geçmişe dönemeyiz, bu yüzden gerçek yeniliklere doğru ilerlemek zorundayız. Ne büyük yenilikler hazırlanıyor çevremizde. Sanatçılar nasıl çizecekler bütün bu yenilikleri sanatın eski anlatım araçlarıyla?”

Sanat metinleri; edebî bir heyecan uyandırmak, estetik zevk ve anlayış kazandırmak amacıyla yazılır. Coşku ve heyecanı dile getiren metinler, öyküleyici (anlatmaya bağlı) metinler, göstermeye bağlı metinler sanat metinleridir.

I. Pek acıklı rastlantılar üzerine kurulmuş ve kolay etki olanaklarına başvuran aşırı duygulu acıklı oyun.
II. Cin, peri gibi olağanüstü kahramanların yer aldığı masalsı tiyatro.
III. Kaba saba şakalar ve açık saçık sözlerin yer aldığı, sanatsa! yönü az, basit, hareketli güldürü.
IV. Yabancı bir tiyatro eserinin sahneleneceği toplumun yaşantısına uygun bir hale getirilmesi.
V. Genellikle güncel konuları taşlayıcı bir şekilde ele alan skeçlerin oynandığı, monologların, şarkıların ve şiirlerin söylendiği küçük tiyatro.

--- , daha çok müziğin egemen olduğu baştan sona bestelenmiş bir oyun çeşididir. Bütün söyleşmeler, hareketler ve jestler besteye uydurularak orkestra şefinin yönetimine verilmiştir. Ağır bir hüzün havasına karşılık lirizm, aşk ve mistisizm, operanın ana karakteridir.